M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

6. 
Xarid byudjetini tayyorlash. 
Xarid qilish faoliyatining 
muhim qismlaridan biri bo‘lib iqtisodiy hisob-kitoblar hisoblanadi, 
chunki u yoki bu ishlarning qimmati qandayligini aniq bilish va 
hal qilish lozim. Bunda xarajatlarning quyidagi turlari aniqlanadi:
— m oddiy vositalar, resurslarning asosiy tu rlari bo ‘yicha 
talablarni bajarish xarajatlari;
— yuklarni transportlarda tashish, kuzatib borish va sug‘ur- 
talash xarajatlari;
— yuklarni ishlash xarajatlari;
— mahsulotlarni yetkazib berish yuzasidan shartnom a shart- 
larining bajarilishini nazorat qilish xarajatlari;
— moddiy vositalar resurslarini qabul qilib olish va tekshirish 
xarajatlari;
— imkoniyatli m ahsulot yetkazib beruvchilar haqidagi axborot- 
larni yetkazib berish xarajatlari.
Xarid logistikasining iqtisodiy hisob-kitoblarini o ‘tkazish doi- 
rasidagi vazifalarga moddiy vositalar resurslarining tanqisligi uchun 
boMgan chiqim lar hisobini ham kiritish zarur.
7. Sotib olib g‘amlashning 
ishlab chiqarish, sotish, omborlarda 
saqlash, transportlarda tashish ham da mahsulot yetkazib beruv­
chilar bilan bo'ladigan o ‘zaro aloqalarini muvofiqlashtirish.
Bulaming barchasi xarid logistikasining o ‘ziga xos masalalari 
bo‘lib, yuqorida bayon qilinganidek, xaridning ishlab chiqarish 
va sotish bilan tizimli o ‘zaro bogManishini tashkillashtirish yo‘li 
bilan, shuningdek, mahsulot yetishtirib beruvchilar bilan rejalash­
tirish, iqtisodiy, texnika va texnologiya sohalarida uzviy aloqalami 
o ‘rnatish bilan hal qilinadi.
175

---

10.5. Iste’molni aniqlash va tahlil qilish
M oddiy oqim larni sam arali boshqarishning m uhim sharti 
b o iib , ehtiyojlarni oldindan ko ‘ra bilish hisoblanadi. U larni 
aniqlash uchun quyidagi uslublar qoilaniladi:
— ishlab chiqarish rejasi va ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
o ‘ziga xos xususiyatlari bilan mos holda olib boriladigan hisobning 
determ inant uslublari;
— hisobning statistik uslublari;
— mutaxassislarning xulosalariga tayangan holda subyektiv 
baholash.
Yuqorida aytib o ‘tilgan usullar klassifikatsiyasi 10.2-rasmda 
ko‘rsatilgan.
—