M muxamedova

Qo‘sbimcha adabiyotlar
8. Ubaydullayev X.M. Turar joy va jamoat binolarini loyiha- 
lashtirish tipologik asoslari. Т.: « 0 ‘qituvchi», 2009.
9. Бартенев И.А. Форма и конструкции в архитектуре. 
JL, 
1998.
10. Бартенев И.А., Батажкова В. Очерки истории архитектурных 
стилей. М, 2001.
11. Бунин А.В., Саваренская Т.Ф. История градостроительного 
искусства.-М., 1999.
12. Килпе T.JI. Основы архитектуры.- М.; Высшая школа, 1999.
13. Тосунова М.И. Архитектурное проектирование.- М.; Высшая 
школа, 1998.
14. Сербинович П.П, Орловский Б.Й. Архитектура.- М.; Высшая 
школа, 2000.
IBTIDOIY JAMOA DAVRI ARXITEKTURASI
Reja:
1. Ibtidoiy jamoa davridagi ilk tabiiy turar joylar shakllanishi.
2. Neolit davri qurilmalari.
3. Megalitik qurilmalar.
4. Mengerlar, Dolmeniar, Kromlex me’morchiligi.
5. Bronza davri me’morchiligi.
Ibtidoiy jamoa tuzumi insoniyat taraqqiyoti tarixidagi eng birinchi 
va uzoq davom etgan bosqichlaridan hisoblanadi. Bu bosqichni hamma 
xalq va elat o‘z boshidan kechiradilar. Ana shu uzoq vaqt davom etgan

---

taraqqiyot jarayonida hozirgi zamon kishisi tipi paydo boidi; odamlar 
jamoasi vujudga keldi.
Ishlab chiqarish kuchlarining zaifligi odamlami kollektiv boiib 
yashash, mehnat qilishga da’vat etdi. Ular qudrat birlikda ekanligini 
halqning ilk bosqichlarida sezdilar. Bu qudrat ulami tabiat sirlarini 
o‘rganishga boshladi. Madaniyat va san’at ravnaqiga zamin yaratdi.
Ibtidoiy jamoa tuzumi san’ati va me’morchiligi tarixi odamzod 
tafakkuri his tuyg‘ularini paydo boiishi va rivojlanishidan boshlab yer 
yuzida birinchi davrlarinig yuzaga kelishigacha boigan davr me’mor- 
chiligini o‘z ichiga oladi, o‘rgatadi va tahlil qiladi. Ibtidoiy jamoa 
tuzumidan bizgacha ashyoviy dalillar-mehnat va ov qurollari, uy-anjom 
va bezak buyumlari, odamlar yashash manzil qoldigiari yetib kelgan, 
shular ibtidoiy jamoa kishisining estetik va diniy qarashlarini bilishga, 
ibtidoiy jamoaning madaniyati haqida tasavvur hosil qilishga yordam 
beradi.
Tuproq ostida qolib ketgan madaniy yodgorliklar, odam va 
hayvonlar jasadining qoldiqlari g‘or va yertoia devorlariga chizilgan 
surat va bo‘rtma tasvirlar ibtidoiy jamoa davri tarixini oiganishning 
muhim manbai hisoblanadi. Arxitektura qadim-qadimdan kishilaming 
mehnati jarayonida yuzaga keldi va rivojlandi.
Odamlar mehnat jarayonida shakl tuyg‘usini his etib, ritm, sim- 
metriyatushunchalarini o‘zlashtira boshladilar. Ular mehnat jarayonida 
tabiat kuchlarini o‘zlariga bo‘ysindira boshladilar. Ishlatilayotgan 
buyumlaming shakli bajarilayotgan mehnatlarini osonlashtirilishi yoki 
kamaytirish mumkinligini tushundilar. Qulay mehnat qurollarini yara­
tish ularda o‘z qurollariga nisbatan mehr tuyg‘ularini uyg‘ota bordi. 
Ular o‘z qurollariga bezak berish org‘a!i o‘z mehrlarini izxor etishga 
harakat qila boshladilar.
Odamlarda qulaylilik foydalilik tushunchalarining yuzaga kelishi 
voqelikdagi, hayotdagi go‘zallik va xurliklami his etish imkoniyati 
rivojlana boshladi. Jahon madaniyati taraqqiyot olamiga qadam qo‘ydi. 
Can’at, me’morchiligining yuziga kelishi insonning obyektiv vakilligi 
to‘g‘risidagi bilimiarning chuqurlashishiga, o‘z avlodi tajribalaridan 
baxramand boiishiga olib keldi. Bu uni tabiat kuchlariga qarshi 
kurashishga da’vat etdi, uning aqliy kamoloti estetik, qarashlari rivojini 
jadallashtirdi. Bu davrda odamlar katta-katta toshlaming panasida g‘or 
va yertoialarda to‘da-to‘da boiib yashaganlar.

---

Me’morchilikda vujudga kelgan shart - sharoitlar me’morchilik 
qanday darajada rivojIanganligi haqida ma’lumotlar beradi. Ovchiiar 
boshpanasini ham ko‘rishimiz mumkin. Qabilalar o‘troq turmush 
tarziga o‘tib, doimiy turar joylar qura bosh lagan lar.
Shu davrda paxsaimoratlar qurilishi vujudga kelgan. Neolit davriga 
oid