Reja: Ziddiyat. Ziddiyatni kuchaytirish. Ziddiyatni pasaytirish. Konfliktning imkoniyatlari. Konfliktning yaratuvganlik imkoniyati. Konfliktning vayron qilish imkoniyati. Konfliktlar tipologiyasi. Ziddiyatni kuchaytirish



Yüklə 129,21 Kb.
səhifə1/8
tarix16.05.2023
ölçüsü129,21 Kb.
#113863
  1   2   3   4   5   6   7   8
Reja Ziddiyat. Ziddiyatni kuchaytirish. Ziddiyatni pasaytirish.


Konflikt va uning imkoniyatlari


Reja:

  1. Ziddiyat. Ziddiyatni kuchaytirish. Ziddiyatni pasaytirish.

  2. Konfliktning imkoniyatlari.

  3. Konfliktning yaratuvganlik imkoniyati.

  4. Konfliktning vayron qilish imkoniyati.

  5. Konfliktlar tipologiyasi.


Ziddiyat. Ziddiyatni kuchaytirish. Ziddiyatni pasaytirish
Xitoyliklar hayotdagi har bir vaziyat va holatning ikki ajralmas tarkibiy qismini ta’kidlashadi: bir tomondan, konflikt, albatta odatdagi holatni vayron etadi, va boshqa tarafdan, konflikt, uning kelib chiqishi bilan vaziyatga o‘z ta’sirini o‘tkazadi, natijada yangi vaziyat vujudga keladi, ana shu yangi vaziyatda esa o‘ziga xos ijobiy holat ham mavjud bo‘ladi, shu bois konflikt yangi ijobiy o‘zgarishlar uchun ham imkon yaratishi mumkin. Konfliktning ijobiy va yaratuvchanlik qobiliyati konflikt vaziyatni siz qanday maqsadlarga ishlata olishingizga bog‘liq bo‘ladi. Xitoyliklar fikricha, konflikt ikki asosiy tushuncha: vayron etish va yaratuvchanlikning yaxlitligi, yagonaligidan iboratdir.
Qadimgi xitoy falsafasida In va Yan tushunchalari mavjud. Ularga ko‘ra Yan – oq rang, yaxshi va ijobiy narsalarda iborat bo‘lgan, faol birlik, tashqi olamni bilishga qaratilgan va erkaklik belgilaridan iborat bo‘lgan voqelikdir. In esa – qora rang, sust bo‘lgan, ya’ni faol bo‘lmagan birlik, ayollik belgilarini o‘zida mujassam etgan, ichki olamni anglashga qaratilgan voqelikdir. Hayot esa, mana shu ikki muhim kategoriya – Yan va In birligi, o‘zaro qorishmasi, yagonaligi, uzviyligi, biri birini mutlaqo inkor etmasligi, o‘zaro hamkorligidan tashkil topadi.
Ularni o‘zaro qarama-qarshi qo‘yish olamdagi tabiiy mavjud bo‘lgan muvozanatni buzishga, uni ichdan qo‘porishga olib keladi. Shu bois, qadimgi obidalardan bo‘lgan “I szin” (“O‘zgarishlar kitobi”) da ta’kidlanishicha, Yan va In olamdagi rang-baranglik asosida vujudga keladigan birlikni tashkil etuvchi omillar hisoblangan. Tabiatdagi yorug‘lik va qorong‘ulik, nur va og‘u, yumshoqlik va qattiqlik, tosh va suv, ayol va erkak, kun va tun, osmon va yer, quyosh va oy, issiq va sovuq, yaxshilik va yomonlik kabi qarama-qarshiliklar muvozanati tabiiy bo‘lib, ularni o‘zaro qarama-qarshi qo‘yish emas, ularni o‘z holicha qabul qilish kerak. Tabiatdagi evolyutsion taraqqiyot mana shu tabiatan qarama-qarshi bo‘lgan birliklarning hamkorlikdagi tabiiy harakatidan iboratdir.
Borliqning evolyutsion o‘zgarishlari Inning Yanga aylanishi jarayoniga teng keladi. In va Yan tabiatning ikki fundamental asosi hisoblanadi. Ular borliq – makon va kosmosni tashkil qiladi. Ularning o‘zaro munosabatlari borliqdagi barcha o‘zgarishlarning kelib chiqishi uchun xizmat qiladi. Ular harakati – borliqdagi garmoniyaning negizidir. Aslida, har bir narsa, har bir o‘zgarishda Yan va Inning o‘zaro qarama-qarshiligi mavjud bo‘ladi. Chunki ular ikki qarama-qarshi energiya birligidan iborat bo‘lib, ular o‘rtasidagi harakat olamdagi barcha dinamik taraqqiyotning asosini tashkil qiladi. Demak, reallik – qarama-qarshi birliklarning o‘zaro hamkorlikdagi harakatidan iborat bo‘lgan kategoriyadir. Shu bois, Yan va In mustaqil holda mavjud bo‘la olmaydi, ulardan birining borligi ikkinchisi bilan solishtirgandagina o‘zini namoyon qiladi. Ular o‘zaro bir biri bilan aloqadordir. Ular faqat qarama-qarshi kategoriyalar bo‘lmay, ular birida yo‘q xususiyatlarni ikkinchisidan oladigan, buning hisobiga biri birini to‘ldiradigan va o‘zaro olamdagi turli-tumanlik va rang-baranglik o‘rtasidagi garmoniyani vujudga keltiradigan kategoriyalardir.
Qadimgi xitoy filosofiyasiga ko‘ra, olamni vujudga keltirgan besh asosiy element, ya’ni unsur Yan va Inning o‘zaro harakati orqali vujudga keltiriladi: ular – suv, olov, yog‘och, metal va yer. Bu besh unsur – olamdagi besh energiyaning turli ko‘rinishlari hisoblanadi. Ular munosabati bir energiyaning ikkinchisiga aylanishi asosi bo‘lib xizmat qiladi. Mana shu energiyalar almashuvi borliqdagi siklik jarayonni ta’minlab beradi. Bir unsurdan ikkinchi unsurga o‘tilishi davomiylik va abadiylikni ta’minlaydi. Yanning Inni qabul qilishi, Inning Yanga aylanishi - taraqqiyotni belgilaydi. Hayot, taraqqiyot, borliq va tabiatning mavjud bo‘lishi uchun Inning doimiy Yanga aylanishi jarayoni bo‘lishi kerak. Shunday ekan, konfliktlarning ham o‘z ichki In va Yani mavjud, deb hisoblanadi.
Demak, qadimgi xitoy falsafasiga ko‘ra, konfliktda ham mana shu tabiiy qarama-qarshiliklar birligi mavjuddir. Konfliktdagi qarama-qarshiliklar birligi o‘zini uning vayron etish va bunyodkorlik xususiyatlari orqali namoyon etadi. YA’ni, har bir konfliktda vayron etish xususiyati bilan birgalikda bunyodkorlik, yangitdan yaratish xususiyati ham mavjud bo‘ladi.
Konflikt ziddiyatli vaziyatni tugatadi, ya’ni vayron etadi, ammo shu bilan birga uning qanday hal etilishidan qat’iy nazar, yangi vaziyat, yangi holat yuzaga keladi. Ana shu yangi vaziyatda konfliktning yaratuvchanlik xususiyati yashiringan bo‘ladi. Konfliktning mazkur yaratuvchanlik qobiliyatini ko‘ra bilish, uni anglash va o‘z maqsadlarida ishlata olish konfliktning yaratuvchanlik yechimi bilan bog‘liq bo‘lgan vaziyat hisoblanadi. Konfliktlarni doimo yaratuvchanlik sari yo‘naltira bilish ma’lum bilim va malakalarni talab etadi.

Yüklə 129,21 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin