M muxamedova

Konstruksfya
Biz Misr me’morchiiigi tarixini va, imkon darajasida, boshqa halq- 
laming me’morchiligini uch nuqtai nazardan ko‘rib chiqmoqdamiz: 
konstruksiya usullari, dekoratsiya va yodgorliklar elementlari (unsurlari).
Dastlab gil (tuproq) inshootlaridan boshlab konstruksiyalar usul- 
larini ko‘rib chiqamiz56.

---

Gil materialiardan konstruksiyalar
Materiailar
Gil Misrda 14-38-11 sm oichamdagi gishtiar ko‘rinishida ish­
latilgan. “Intiho” kitobidan ma’lum, sbuningdek, inshootlar harobalaridan 
xulosa chiqarish mumkinki, yaxshilab qoliplash uchun gilga mayda- 
iarigan pohol ishlatilgan. Misr g‘ishtlarida dastlabki kuydirish alomatlari 
sezilmaydi, biroq tamg'a qalash oldidan g‘ishtlar quritilganligini ko‘rsa- 
tadi. Mesopotamiya harobalarida biz shunday xom g‘isht ishlatilganligini 
ko'ramiz, ammo misrliklamikidan farqli ravishda, bu yerda unda qalash 
vaqtida yumshoq holida, dastlabki quritishsiz foydalanilgan. Quritilgan 
g‘ishtlardan foydalanish ular qatorlari orasiga bizning ohakli qorishma- 
miz o‘mini bosadigan qandaydir bog‘lovchi material qoilashni taqozo 
etadi. Bu maqsad uchun Misrda suyuq gil ishlatilgan. Ayrim pirami- 
dalarda u qalangan g‘isht choklarini yaxshi toidiradigan va, ehtimol, 
bosimni yaxshiroq taqsimlaydigan qum qatlami bilan aimashtirilgan57.
Devorlar
Devorlar xom gishtdan tiklanganida imoratbop 
tax ta -y o g ‘ o ch
larga 
ega boimagan misrlik quruvchilar taxtalarsiz ishlashga majbur 
boiishgan. Priss D'Avenn devor tiklanishi manzarasi rasmini qayta 
tikladi. Qurilish jarayonida devoming yon tomoni pog‘onalari 
materiallami tashish uchun xizmat qiladigan pillapoyani eslatadi. 
Saqlanib qolgan devorlardagi gishtlar qalanishi xarakteriga qarab ish 
jarayonining o‘zi haqida xulosa chiqarish mumkin. Devordagi o‘yiq 
tokchalar bilan boiinib turadigan qatlamlar materiallami ko‘tarish 
uchun pillapoyalami hosil etadi. Materiallami yetkazib beruvchilar 
ко‘tariIgan qatorlar qirrasi bilan o‘matilgan va orasiga qum solingan (S 
choklar) g‘ishtlardan tarkib topgan. Bu usul - taxta-yog‘ochlaming 
yo‘qligi qo‘shimcha inshootlarda iqtisod qilishga majburlaydigan 
mamlakatlarga xosdir. Gishtdan terilgan devorlardagi qatorlarning 
tarashlangan toshlarda ham uchraydigan toiqinsimon yoiialishi 
e’tibomi tortadi. G‘isht qatorlari, Rasmda ta’kidlab ko‘rsatilganidek, 
kamdan-kam hollarda gorizontal chiziq bo‘ylab ketadi, ular quyiga

---

tushadi, ko‘tariladi va yana quyiga tushadi. Qatorlaming bunday 
toiqinsimon yo‘nalishi reyka o‘rniga chilvir qoilanilganligini bilan 
izohlanadi. Misr rassomchiligi sangtaroshlar yassilikni tarashlagan- 
larida chiivirdan foydalanganliklarini ko‘rsatadi; aftidan, g‘isht 
devorlarni tiklaganlarida ham g‘isht teruvchi ustalar shunday y o i 
tutishgan58.
Ish birdaniga bir nechta obyektda olib borilgan katta qurilishlarda 
xatoga yo‘l qo'yishdan qochish uchun, tabiiyki, chilvirlardan foyda- 
lanishgan. Bu oddiy usul yeming past-balandligini biror nuqtaga 
nisbatan o‘lchaydigan maxsus nivelir jihozlariga ehtiyoj tug‘dirmagan, 
bu usuldan hozirgacha ko‘priklami yopishda foydalaniladi. Biroq 
chilvir markazda osilib turadi, terilayotgan qatorlar esa uning yo‘nalishi 
bo‘yicha toiqinsimon chiziq hosil qiladi (El-Kob qo‘rg‘oni devorlari).