nadi. B oshlanishida bu belgilar kam sezilarli b o ‘lib, halloslash faqat
jism oniy ish bajarganda paydo b o ‘ladi. K asallik kuchaygan davrda n a
fas
yetishm asligi va halloslash, oddiy ishlam i bajarganda va hatto tinch
holatda turganda ham ro ‘y beradi.Ishlab chiqarishdagi changiar faqat
pnevm okoniozning yuzaga kelishiga sabab b o ‘lmay, balki nafas y o ‘llari,
teri v a shilliq qavatning boshqa kasalliklarini ham keltirib chiqaradi.
Bularga teri hujayralarining k o ‘chishi,
har xil toshm alar, ekzem a, der-
m atitilar kiradi.
3.5. Changlarning salbiy ta’sirlariga
qarshi chora-tadbirlar
Chang kasalligining oldini olishda quyidagi chora-tadbirlar q o ‘llaniladi:
- qonuniy tartibdagi choralar;
- changning hosil boTishi va tarqalishiga
qarshi chora-tadbirlar;
- shaxsiy m uhofaza tadbirlari.
0 ‘zbekiston Respublikasining M ehnat K odeksiga asosan, ishlab
chiqarish changlarining ta ’sirida ishchilar ishga
kirishdan oldin tibbiy
k o ‘rikdan o ‘tkaziladi. 0 ‘pka sili va uning o ‘pkadan tashqaridagi turlari,
y uqori nafas y o ‘llari va bronxlar kasalligi, yurak-tom ir
tizim lari kasallik-
lari va boshqalar bilan og‘rigan kishilar changli ishlarga qabul qilinmaydi.
Jumladan, 20 yoshgacha bo'lgan shaxslar changli ishlarga q o ‘yilmaydi.
Chunki pnevm okonioz yoshlarda tezroq rivojlanadi va kattalardagiga qa-
raganda o g ‘irroq o ‘tadi.
Sanoat korxonalaridagi xonalar va ish joylaridagi havo muhitidagi
changiar ishlayotganlar sogMigiga x av f solm asligini ta ’m inlash m aqsadida
chang m iqdorining y o ‘l q o ‘yiladigan oxirgi darajasi (YQOD),
sanitar-gi-
giyenik m e’yorlari belgilangan huijatlar asosida tashkil etiladi. Eng k o ‘p
tarqalgan va xavfli changlarning umumiy sanitariya (YQOD)si SN245-71
va GOST 12.01.005-76 da «Ishchi zonasining havosi» um um iy sanitari-
ya-gigiyena talablari keltirilgan. Eng zararli changlarga eng past m iqdor
belgilangan yo'riqnom a yoki b a’zi bir changlarning y o ‘l q o ‘yiladigan ox
irgi darajas! (YQOD) 4-jadvalda keltirilgan.
41