M ü n d ə r I c a t

Cədvəl 7.5 

Çaylara çirkləndirici maddənin atılma həddi (qiyməti) 

 

Çirkləndirici maddə 

Çirkləndirici maddənin miqdarı,ton 

Atılmaya görə ödəmə 

normativi  (manat /ton) 

 

Yol 

verilən 

Limit 

həddi 

Limitdən 

yüksək 

Yol verilən 

Limit 

həddi 

Xrom

3+

 

4 

3 

1 

1377,5 

6887,5 

Kalium 

15 

10 

5 

0,155 

0,775 

Xrom boyası qara 

2 

2 

1 

229,575 

1147,875 

Neft məhsulları 

6 

5 

1 

137,750 

688,750 

Asılı maddələr 

5 

4 

2 

9,150 

45,750 

  

---

521 

 

Həlli:  

1.  Çirkləndrici  maddənin  YVA-na  görə  müəssiənin    ödəməsi  (7.9) 

formulu ilə hesablanır:    

P

1  

=  4 

.

 1377,5

 . 

1,14  = 6281,4  manat (xrom); 

P

2  

=  15 

.

 0,155 

.

 1,14 = 2,650 manat  (kalium); 

P

3  

=   2 

.

 229,575  

. 

1,14 = 523,425manat  (xrom boyası); 

P

4  

=   6 

.

 137,750

 . 

1,14 = 942,21 manat (neft məhsulları); 

P

5   

=  5 

.

 9,150 

.

 1,14  = 52,155  manat (asılı maddələr). 

Cəmi  7801,840 manat.  

 

2.  Müəssisənin  çirkləndirici  maddəni  limlt  həddində  atılmasına  görə 

ödəməsi (7.10) formulu ilə hesablanır:    

P

1  

=  3

 . 

6887,5

 .

1,14 = 31407 manat  (xrom); 

P

2  

=  10 

.

 0,775 

 . 

1,14 = 8,835  (kalium); 

P

3  

=  2

 . 

1147,875

 . 

1,14 =2617,155 manat  (xrom boyası) ; 

P

4  

=  5

. 

 688,750 

.

1,14 =3925,875 manat  (neft məhsulları); 

P

5  

=  4

.

  45,750 

.

1,14 =208,62 manat  (asılı maddələr) . 

Cəmi:  38 167,485 manat. 

 

 

3.  Müəssisənin  çirkləndirici  maddənin  limitdən  yüksək  atılmalarına 

görə ödəməsi (7.11) formulu ilə hesablanır:   

P

1  

=  5 

.

1 

.

 6887,5 

.

1,14 = 39258 manat  (xrom); 

P

2  

=  5 

.

 5

.

 0,775 .1,14 = 22,088  manat (kalium); 

P

3  

=  5

.

1

.

1147,875 

.

 1,14 =6542,888 manat  (xrom boyası); 

P

4   

=  5

.

 1

. 

 688,750 

.

 1,14 = 3925,875 manat  (neft məhsulları); 

P

5  

=  5 

.

 2

 . 

45,750 

.

1,14 = 521,550 manat  (asılı maddılər). 

 Cəmi: 50 270,401 manat.   

 

4.Müəssənin  beş  çirkləndirici  maddəni  çaya  atmasına  görə  ümumi 

ödəməsi (7.12) formulu ilə hesablanır və  96 239, 726 manat.  

 

7.4.

 

Sənaye çirkab suları ilə çirkləndirici maddələrin atılmasına 

görə ödəmənin hesablanması 

 

Ətraf mühitə sənaye çirkab suları ilə çirkləndirici maddənin atılmasına 

görə  ödəmənin  ölçüsü  (asılı  maddələr,  neft  məhsulları,  üzvi  maddələr)  P

i 

(manat/il) hər bir inqridientə görə aşağıdakı formula ilə təyin edilir:    

 

                      P

i  

= M

xw  

. H

i

     

                                           

(7.13) 

burada,  M

xw 

-    müəssisənin  ərazasindən  çıxan

 

  atmosfer  və  suvarma 

sularının  tərkibində  çirkləndirici  maddənin  kütləsi,  ton/il.  M

xw 

  göstəricisi 

---

522 

 

(4.14)  formulu  ilə  tapılır;    H

i 

  -  i  çirkləndirici  maddəsinin  atılmaslna  görə 

ödəmə normativi,  manat/ton.  

Çirkləndirici  maddənin  yol  verilən  atılmasına  görə  cəmi  ödəmə  (P

1, 

manat/il) bu formula ilə təyin olunur:    

 

         

P

1  

=  F. (P

a1

+ P

nl 

+ P

obt1

) k

g                                         

(7.14) 

 

burada, F - ərazinin ekoloji əhəmiyyətlilik əmsalı, P

a1

>P

n1

>P

obt1 

- asılı 

maddələrlə  çirklənmələrə uyğun ödəmələr (rubl/il) k

g – 

çirkləndirici maddə-

nin icazə verilən atılma əmsalı.  

Əgər  tullantılar  yol  verilən  həddi  keçərsə,  onda  cəmi  ödəmələr  P

2 

(manat/il) aşagıdakı formula ilə hesablanır:   

 

                       P

2 

=  F.(P

a2

+ P

n2

+ P

obt2

) . (1 - k

g

)                           (7.15) 

 

Burada,  P

a2

, P

n2

, P

obt2 

– atılmaların müəyyən olunmuş limit həddində 

ödəmə,  manat/il).  k

g 

əmsalı  0-dan  1-ə  qədər  dəyişir  və  müəssisənin  təbiəti 

mühafizə fəaliyyətinin xarakterindən asılı olaraq aşağıdakı qaydada yerləşir:  

a)

 

Ərazinin nümunəvi tərkibinin yaradılması zamanı, yağış sularının bir 

hissəsi texniki  su təhcizatında istifadə olunduqda  əmsal k

g1 

= 0,86 - 0,96; 

b)

 

Bərkidilmlş ərazinin bir hissəsinin istifadəsi zamanı əmsal k

g2 

= 0,85 

- 0,95; 

c)

 

Qrunt səthinin bərk örtüklə əvəz olunması zamanı əmsal k

g3 

= 0,85 - 

0,95;  

d)

 

Çirklənmənin olduğu zaman:  10 - a qədər  k

g4 

= 0,8; 10 - 30%  k

g4 

= 

0,75%;  30 - 50%   k

g4  

= 0,65. 

Pozulmanın bütün göstərilən punktlar eyni zamanda olduğu halda  k

g

 

aşağıdakı formula ilə hesablanır. 

                                      

2

)

 

k

 

+

 

(k

  

=

g4

3

-

g1

g

k

                              (7.16)  

 

Eyni  zamanda  ―a‖,‖b‖,‖c‖  bəndləri  həyata  keçirildikdə  əmsal  k

g 

aşağıdakı formada tapılır: 

 

                   k

g 

= k

g1 

+ 0,02 k

g2 

+ 0,02 k

g3                                             

(7.17)  

 

Ətraf  mühitin  çirklənməsinə  görə  ümumi  ödəmə  (7.14)  və  (7.15) 

formulu ilə hesablanan ödəmələri cəmləməklə müəyyən olunur: 

 

                         P =  P

1 

+ P

2

            

                                (7.18) 

---

523 

 

Misal. Ətraf mühitlə sənaye çirkab suları ilə düşən çirkləndirici mad-

dələrin  yol  verilən  və  limit  atılmalarına  görə  ödəmənin  hesablanması  tələb 

olunur. 

Verilənlər. müəssisənin  ərazisindən çıxan çirkləndirici maddənin küt-

ləsi (4.14) formulu ilə hesablanır: M

as

 = 16, 204 t/il asılı maddə;  M

n

 = 2,315 

t/il  neft  və  neft  məhsulları;  M

bnk 

=0,386  t/il,  üzvi  maddə  OBT-a  görə 

hesablanır.  

M

xw

 = ϑ 

.

 W

xw 

  .  

C

xw

 

 

Müəssisənin  ərazisindən  atmosfer  və  suvarma-yuma  sularının  tərki-

bində çirkləndirici maddələrin kütləsi (t/il) bu formula ilə tapılır. 

Müəyyən  olunmuş  yol  mverilən  atılmaların    həddi  daxilində  ödəmə 

normativi:    N

a1 

=9,1  manat/t  asılı  maddələr;  N

n1 

=137,75  manat/t,  neft  və 

neft məhsulları;  H

obt1 

=2,275 manat/t üzvi maddə OBT-a görə;  atılmaların 

müəyyən olunmuş limit həddində ödəmə: N

a2 

=45,75 manat/t asılı maddələr;  

N

n2 

=688,75  manat/t  neft  və  neft  məhsulları;    N

obt2 

=11,375    manat/t    üzvi 

maddə OBT-a görə.    

Ekoloji  faktorları  (su  obyektlərinin  vəziyyəti)  nəzərə  alan  əmsal  F  = 

1,14. Müəssisənin  ərazisi 10 %-ə qədər  çirklənib, başqa sözlə ―d‖ bəndinə 

əsasən yol verilən atılma əmsalı k

g

= 0,8-dir.