M ü n d ə r I c a t

 

1.5.5.Qırmızı kitablar 

Saylarının  azalması  həyacan  doğuran  növlərin  tədqiqi  əsasında  nadir 

və  itən  bitki  və  heyvan  növlərinin  siyahısı  tərtib  olunur.  Təbiətin  və  Təbii 

Ehtiyatların  Mühafizəsi  üzrə  Beynəlxalq  İttifaqın  himayəsi  altında  itmək 

təhlükəsi  olan  müxtəlif  heyvan  və  bitki  növlərinin  populyasiyalarının 

vəziyyəti  haqqında  məlumatlar  olan  ―Qırmızı  Kitab‖  və  ―Qırmızı  siyahı‖ 

çap  olunur.  ―Qırmızı  Kitab‖  ilk  dəfə  1963-cü  ildə  çap  olunmuşdur.  Onun 

1978-1980-ci  illərdə  buraxılmış  4-cü  nəşrinə  məməlilərin  226  növ  və  70 

növaltı,  quşların  181  növ  və  77  növaltı,  sürünənlərin  77  növ  və  21  yarım-

növü  və  s.  daxil  edilmişdir.  Təhlükə  altında  olan  növlərin  "Qırmızı  siya-

hı"sının  sonuncu  versiyası  2006-cı  ildə  hazırlanmışdır.  Bu  siyahının  tutul-

ması üçün meyarlar sonuncu dəfə 2001-ci ildə müəyyən edilmişdir. Bu me-

yarlara görə, növlər bu cür qruplaşdırılır: 1) nəsli kəsilmiş; 2) təbiətdə nəsli 

kəsilmiş;  3)  kəskin  təhlükə  altında  olan;  4)  təhlükə  həddində  olan;  5)  zəif-

ləmiş;  6)  təhlükəli  həddə  yaxın  olan;  7)  az  təhlükəli;  8)  az  öyrənilmiş;                 

9)  qiymətləndirilməmiş.  Ümumdünya  Ətraf  Mühitin  Monitorinqi  Mərkəzi 

tərəfindən də 1981-ci ildən ―Mərkəzi Qırmızı Kitabı‖ nəşr edilir. Son üç yüz 

əlli ildə Yer üzərində 60 növdən çox vəhşi heyvan və demək olar ki, 100 quş 

növü itmişdir. Bu siyahı artımı bu gün də davam edir.  

---

40 

 

Azərbaycanın ―Qırmızı Kitabı‖ 1989-cu ildə nəşr edilmişdir. Kitab altı 

hissədən  ibarət  olmaqla  itmək  təhlükəsində  olan  növlərin  siyahısını  ver-

məklə  yanaşı,  onların biologiyası   və hazırkı  vəziyyəti haqında  məlumatlar 

da  verir.  Azərbaycanda  itmək  təhlükəsi  altında  olan  400-ə  qədər  bitki  nö-

vündən 140-ı bu kitaba  daxil edilmişdir və s.  

Azərbaycanın  ―Qırmızı  Kitabı‖nın  yeni  nəşri,  təəssüf  ki,  daha  çox 

növü əhatə edəcəkdir.