Maddany ň gurlu

1
 · s 
=
 F
2
 · h.
Mundan ýüki haýsy ýol bilen ýokary götersek-de, ýerine ýetirlen 
işleriň deň bolýandygy gelip çykýar. Diýmek, 
ýapgyt tekizlik işden 
utuş bermeýär.
Belki ryçag işden utuş berer? Suratdan görnüşi 
ýaly, ryçagyň kiçi egnine goýlan ýüki 
s
2
aralyga süýşürmek üçin uly 
egne goýlan 
F
1
güýç 
s
1
aralygy geçmelidir. Diýmek, ryçagda hem 
güýçden gazanylýan utuş aralykdan utulmagyň hasabyna bolýan eken. 
Munda 
F
F
s
s
2
1
1
2
=
bolýar (67-nji surat). Edilen iş üçin 
F
1
s
1
= 
F
2
s
2
ýa-
da 
A
1
= 
A
2
. 
Ryçag hem başga mehanizm ýaly işden utuş bermeýär.
Ryçag kanunyny açandan soň juda ruhlanan Arhimed «Maň daýanç 
nokadyny berseňiz, men Ýeri-de götererin» diýip aýdandygy barada 
mifler bar. Nazary taý dan alanda gaty uzyn eginli ryçag bilen Ýeriň 
agyrlygyna deň güýji emele getirmek mümkin. Ýöne ryçagyň kiçi 

---

94
eginli ujy Ýeri 1 sm-e göterende, uly eginli ujy kosmosda şeýle bir uly 
aýlaw ýaýyny geçmelidir, ýagny onuň üçin Arhimed 1 m/s tizlik bilen 
ýörese, million ýyl gerek bolardy!
66-njy surat.
67-nji surat.
68-nji surat.
Edil şeýle ýol bilen gozgalýan blok hem işden 
utuş bermeýändigini subut etmek mümkin. 
Munda ýüki 
h
beýiklige götermek üçin blokdan 
geçýän arkanyň ujuny 2
h
aralyga götermeli 
bolýar (68-nji surat). Gozgalýan blokda güýçden 
2 esse utuş gazanylsa-da, aralykdan 2 esse 
utulýar. Ne tijede gozgalýan blok hem işden utuş 
bermeýän eken.
Şoňa meňseş ýollar bilen başga ýönekeý 
meha nizmler hem işden utuş bermeýändigini 
subut etmek mümkin.