Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı: 060403-Maliyyə

Dövlət büdcəsinin, büdcədənkənar dövlət fondları büdcələrinin tərtibi,

icrası və icrasına nəzarət üzrə əməliyyatların əlaqələndirilməsinə dair

TƏDBİRLƏR PLANI cədvəl(4)^[1]

 

Sıra №-si		Tədbirlərin məzmunu	İcraçılar	Əhatə olunandövr	İcra müddəti
1		2	3	4	5
	I. Dövlət Sosial Müdafiə Fondu büdcəsinin tərtibi
1.       1.1.^[2]                                                             1.2.                     1.3.^[3]       a)               b)           c)       ç)     d)         e)           ə)         f)     1.4.                     1.5.		Dövlət büdcəsi ilə Dövlət SosialMüdafiə Fondu büdcəsinin tərtibinin əlaqələndirilməsi aşağıdakı kimi həyata keçirilir: Dövlət  Sosial  Müdafiə  Fondubüdcəsinin   proqnozlaşdırılmasıüçün tələb olunan əsas iqtisadigöstəricilərin proqnozları (ÜDM,onun illik artım tempi - dövlət vəqeyri-dövlət sektorları üzrə, neftvə qeyri-neft sektorları üzrə, istehsal üzrə strukturu, adambaşına düşən ÜDM-nin həcmi, dövlət və qeyri-dövlət sektorlarında məşğulolanların sayı, pərakəndə əmtəə dövriyyəsi, əhalinin pul gəlirləri və xərcləri, onun tərkibi, orta aylıq əmək haqqı, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmi və istehlak qiymətlərinin orta illik indeksi(inflyasiya) Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna təqdim edilir Pensiya, müavinətlər, əlillərin, sağlamlıq imkanları məhduduşaqların , işaxtaranların və işsiz vətəndaşların sosial müdafiəsi ilə bağlı proqram layihələri Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna təqdim edilir^[4] Büdcə təşkilatlarının büdcələrində, o cümlədən büdcədənkənarəməliyyatlar üzrə əmək haqqı vəsosial sığorta ayırmaları üçün nə-zərdə tutulmuş məbləğlər barədəməlumatlar Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna təqdim edilir. "Tədbirlər planı"nın 1.1-ci bəndində göstərilən məlumatlar,həmçinin özünün mövcud məlumat bazası və qanunvericilikdə nəzərdə tutulan dəyişikliklər nəzərə alınmaqla Dövlət Sosial Müdafiə Fondu büdcəsinin ilkin layihəsi (müvafiq hesablamalar vəəsaslandırıcı məlumatlarla birgə)Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim edilir. Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim olunan Dövlət Sosial Müdafiə Fondu büdcəsinin layihəsinə aşağıdakılar daxil edilir: Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcə təsnifatına uyğun gözlənilən gəlirləri, daxilolma mənbələri(dövlət və qeyri-dövlət, neft vəqeyri-neft sektorları, büdcə vəqeyri-büdcə təşkilatlan, sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə, habelə dövlətbüdcəsinin vəsaiti hesabına) üzrəgəlirlər barədə məlumatlar; Dövlət Sosial Müdafiə Fondununbüdcə təsnifatına uyğun hesablanmış gəlirləri, daxilolma mənbələri (dövlət və qeyri-dövlət, neft və qeyri-neft sektorları, büdcə və qeyri-büdcə təşkilatlan, sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə, habelə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına) üzrə gəlirlər barədə məlumatlar; məcburi dövlət sosial sığorta ayırmaları üzrə hüquqi və fiziki şəxslərin borcları (dövlət və qeyri-dövlət, büdcə və qeyri-büdcə təşkilatları, sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə) barədə məlumatlar; sosial siyasət üzrə nəzərdə tutulantədbirlərin (dərəcələrin dəyişdirilməsi) qiymətləndirilməsinə dair məlumatlar; Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcə təsnifatına uyğun gəlirləri,daxilolma mənbələri (dövlət və qeyri-dövlət, neft və qeyri-neft sektorları, büdcə və qeyri-büdcətəşkilatları, sahibkarlıq fəaliyyətiüzrə) habelə dövlət büdcəsininvəsaiti hesabına nəzərdə tutulan daxilolmaları barədə məlumatlar; Dövlət Sosial Müdafiə Fondununbüdcə təsnifatına uyğun (xərclərinfunksional, iqtisadi və inzibatitəsnifatlar üzrə tərkibi göstərilməklə) xərcləri, o cümlədən dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabınamaliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulan müavinət xərcləri barədə hesablamalar; Dövlət Sosial Müdafiə Fonduxərclərinin gözlənilən icrası, habelə növbəti il üzrə gəlirlərinin vəxərclərinin ötən ilin faktiki, cari ilin isə proqnoz və gözlənilən nəticələri ilə büdcə təsnifatına uyğun müqayisəsi; zərurət yarandıqda AzərbaycanRespublikası Maliyyə Nazirliyinintələb etdiyi digər materiallar Azərbaycan Respublikasıİqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin hazırlayıb təqdim etdiyi ölkənin iqtisadi və sosial inkişafının müvafiq göstəricilərinin proqnozlarının və aidiyyəti dövlət orqanları tərəfindən hazırlanıb təqdim edilmiş sosial proqram layihələrinin dəqiqləşdirilmiş variantı nəzərə alınmaqla Dövlət Sosial Müdafiə Fondunundəqiqləşdirilmiş büdcəsinin tərtibinə dair təlimat məktubu həmin Fonda təqdim edilir Dövlət Sosial Müdafiə Fondunundəqiqləşdirilmiş büdcə layihəsiAzərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim edilir.	İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi                               Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi     Maliyyə Nazirliyi         Dövlət     SosialMüdafiə Fondu                   Dövlət     SosialMüdafiə Fondu         Dövlət     SosialMüdafiə Fondu             Dövlət     SosialMüdafiə Fondu       Dövlət     SosialMüdafiə Fondu     Dövlət     SosialMüdafiə Fondu       Dövlət     SosialMüdafiə Fondu             Dövlət     SosialMüdafiə Fondu         Dövlət     SosialMüdafiə Fondu   Maliyyə Nazirliyi                     Dövlət     SosialMüdafiə Fondu	Son 2 il, cari il, növbəti büdcə ili və gələn 3 il üçün                       Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün     Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün         Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün                   Keçən ilin sonuna faktiki və cari ilin sonuna gözlənilən           Keçən ilin sonunahesablanmış vəcari   ilin  sonuna           Keçən ilin sonuna faktiki və cari   ilin  sonuna     Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün   Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün         Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün         Cari ildə         Tələb olunan dövr üçün   Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün             Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün	hər il mart ayının 1-dək                               hər il mart ayının 1-dək       hər il mart ayının 1-dək       hər il mart ayının 15-dək                               hər il mart ayının 15-dək           hər il mart ayının 15-dək             hər il mart ayının 15-dək     hər il mart ayının 15-dək     hər il mart ayının 15-dək             hər il mart ayının 15-dək             hər il mart ayının 15-dək       mütəmadi     hər il may ayının 1-dək                       hər il iyul ayının 1-dək
II. Dövlət Neft Fondu büdcəsinin tərtibi
2.     2.1.   a)^[5]                       b)         2.2.                         2.3.         a)       b)         c)       2.4.               2.5.		Dövlət büdcəsi ilə Dövlət NeftFondu büdcəsinin tərtibinin əlaqələndirilməsi aşağıdakı kimi hə-yata keçirilir: aşağıdakı məlumatları DövlətNeft Fonduna təqdim etmək: ÜDM, onun illik artım tempi, dövlət və qeyri-dövlət sektorları üzrə, neft və qeyri-neft sektorları üzrə,istehsal üzrə strukturu, adambaşına düşən ÜDM-nin həcmi, dövlət və qeyri-dövlət sektorlarında məşğul olanların sayı, pərakəndə əmtəə dövriyyəsi, əhalinin pul gəlirləri və xərcləri, onun tərkibi, orta aylıq əmək haqqı, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmi və istehlak qiymətlərinin orta illik indeksi (inflyasiya) barədə proqnoz-ları; Dövlət İnvestisiya Proqramına daxil olan layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün Dövlət Neft Fondundan ayrılması təklif olunan vəsaitin həcmi barədə məlumat Dövlət Neft Fondu alınmış məlumatları, habelə digər mülahizələri, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətin-dən alınan məlumatları, beynəlxalq maliyyə bazasında vəziyyətin təhlilini, ötən il ərzində maliyyələşdirilməsi hər hansı səbəbdən başa çatdırılmamış layihələri və s. nəzərə alaraq ilkin büdcə proqnozlarını hazırlayıb,Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim edir Dövlət Neft Fondu tərəfindənAzərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim olunan Dövlət Neft Fondunun büdcə layihəsinə aşağıdakılar daxil edilir: Dövlət Neft Fondunun büdcə təsnifatına uyğun olaraq mənbələr üzrə gəlirlərin və xərclərinin proqnozları (xərclərin funksional, iqtisadi və inzibati təsnifatları üzrə); Dövlət Neft Fondu gəlirlərinin vəxərclərinin büdcə təsnifatına uyğun cari ildə gözlənilən icrası barədə məlumatı, habelə büdcə ili və sonrakı 3 il üzrə gəlirlərinin vəxərclərinin ötən ilin faktiki və cari ilin gözlənilən nəticələri ilə büdcə təsnifatı üzrə müqayisəsi; zərurət yarandıqda AzərbaycanRespublikası Maliyyə Nazirliyinintələb etdiyi digər materiallar Ölkənin iqtisadi və sosial inkişafının müvafiq göstəricilərinin proqnozlarının və sosial proqram layihələrinin dəqiqləşdirilmiş variantını nəzərə almaqla Dövlət Neft Fondunun dəqiqləşdirilmiş büdcəsinin tərtibinə dair təlimat məktubu Dövlət Neft Fonduna təqdim edilir. Dövlət Neft Fondu dəqiqləşdirilmiş büdcəsini Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə və İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə təqdim edir	Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə               Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə   Dövlət Neft Fondu               Dövlət Neft Fondu       Dövlət Neft Fondu Dövlət     Neft Fondu         Dövlət Neft Fondu   Maliyyə Nazirliyi         Dövlət Neft Fondu	Son 2 il, cari il,növbəti büdcə ili və gələn 3 il üçün             Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün     Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün                   Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün     Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün                     Tələb olunan dövr üçün   Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün           Növbəti büdcə ili və sonrakı 3 il üçün	hər il mart ayının 1-dək                     hər il mart ayının 1-dək     hər il mart ayının 15-dək               hər il mart ayının 15-dək       hər il mart ayının 15-dək               mütəmadi     hər il may ayının 1-dək         hər il may ayının 1-dək
III. Büdcənin tərtibi prosesi üzrə müzakirələrin yekunlaşdırılması
3.1.                               3.2.		Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi icmal dövlət büdcəsinin, dövlət büdcəsinin və büdcədənkənar dövlət fondlarının büdcə layihələrini, o cümlədən mədaxil mənbələri üzrə gəlirlərin məbləği, xərclərin məbləği və istiqamətləri, daxili və xarici borclanmanın yuxarı həddi, dövlət büdcəsinin kəsiri və ya artığı, icmal büdcəsinin kəsirinin maliyyələşdirilməsinin mənbələri, dövlət büdcəsinin artığı (profisiti) olduqda isə, gözlənilən profisitin istifadə istiqamətləri barədə göstəriciləri büdcədənkənar dövlət fondlarına göndərir Maliyyə Nazirliyi ilə büdcədənkənar dövlət fondları arasında büdcə layihələri üzrə müzakirələr aparılır. Müzakirələrin nəticələri protokolla rəsmiləşdirilir, mübahisəli məsələlər Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetininmüzakirəsinə çıxarılır	Maliyyə Nazirliyi                             Dövlət SosialMüdafiə Fondu,Dövlət Neft Fondu, Maliyyə Nazirliyi		hər il may ayının 15-dək                             hər il may ayının 30-dək
IV. Dövlət büdcəsinin və büdcədənkənar dövlət fondlarının icrası və icrasına nəzarət üzrə əməliyyatların əlaqələndirilməsi
4.1.         a)                                 b)       4..2.         4.3.                             4.4..           4.5.                                           4.6.		Büdcədənkənar dövlət fondlarınınbüdcələrinin icrası, büdcədənkənar dövlət fondları və onların tabeli qurumları vasitəsilə aşağıdakı kimi həyata keçirilir: Dövlət Sosial Müdafiə Fondu vəonun tabeli qurumları üzrə mədaxil və məxaric əməliyyatları tamşəkildə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraqdövlət xəzinədarlığı vasitəsilə icra edilir. Əldə edilən bütün gəlirlər tam həcmdə və vaxtında vahidxəzinə hesabına (Fondun gəlirlərinin ayrıca uçotunun aparılmasıməqsədilə həmin ödənişlərə xüsusi bank kodu verilir) köçürülür. İlinsonuna xəzinə hesablarının qalıqları xüsusi kodlu vahid xəzinə hesabına köçürülür və həmin vəsait Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun növbəti ilin aidiyyəti büdcə xərclərinin ödənilməsinə yönəldilir; Dövlət Neft Fondunun idarə edilməsi ilə bağlı xərclər istisna olmaqla Fondun bütün digər xərcləri dövlət xəzinədarlığı vasitəsilə icra edilir Dövlət xəzinədarlığı dövlət büdcəsinin və büdcədənkənar dövlət fondlarının büdcələrinin kassa icrası üzrə maliyyə əməliyyatlarının müvafiq uçot qaydalarına uyğun uçotunu aparır Yerli xəzinədarlıqlar tərəfindənDövlət Sosial Müdafiə Fondunun və onun tabeli qurumlarının xüsusi kodlu hesablarına daxil olmuşvəsaitlər barədə məlumatı daxilolmaların mənbələri göstərilməklə, rəsmi şəkildə Dövlət Sosial Müdafiə Fondu orqanlarına təqdim edilir Dövlət Xəzinədarlığı və DövlətSosial Müdafiə Fondunun müvafiq struktur bölmələri Fondun xəzinədarlıq vasitəsilə icra edilmişgəlirləri və xərcləri barədə məlumatların üzləşdirilməsini həyata keçirirlər Dövlət Xəzinədarlığının müvafiqstruktur bölmələri və Dövlət Neft Fondu xəzinədarlıq vasitəsilə icraedilmiş bütün digər xərclər barədə məlumatların ayda bir dəfə üzləşdirilməsini həyata keçirirlər Büdcədənkənar dövlət fondlarının büdcələrinin icrası zamanı, onlara qanunvericiliyə uyğun olaraq dəyişikliklərin edilməsi zərurəti yarandıqda, təklif olunan dəyişikliklərin icmal dövlət büdcəsi ilə əlaqələndirilməsini həyata keçirmək (dəyişikliklərin inflyasiya səviyyəsinə, manatın mübadilə məzənnəsinə, icmal büdcəsinin kəsirinin (profisitinin) ÜDM-ə nisbətinə və s. göstəricilərə təsirini müəyyən etmək) məqsədilə dəyişikliklər layihəsi Maliyyə Nazirliyinə təqdim edilir və Maliyyə Nazirliyi tərəfindən ən geci 30 gün ərzində dəyişikliklər layihəsinə dair rəy verilir. Dəyişikliklər Maliyyə Nazirliyi tərəfindən məqbul hesab edildikdə və sonra müvafiq orqan tərəfindən təsdiq olunduqda Maliyyə Nazirliyi dəyişiklikləri icmal dövlət büdcəsinə daxil edir İcmal büdcənin icrası barədə hesabat büdcədənkənar dövlət fond-ları tərəfindən aylıq, rüblük və ilin əvvəlindən artan yekunla təqdim etdikləri gəlir və xərclərin icrasına dair hesabatlar əsasında hazırlanır və rüblük və illik hesabatlar mətbuatda dərc etdirilir	Büdcədənkənar dövlət fondları               Dövlət Sosial Müdafiə Fondu                         Dövlət Neft Fondu     Maliyyə Nazirliyi       Maliyyə Nazirliyi, Dövlət Sosial Müdafiə Fondu       Maliyyə Nazirliyi, Dövlət Sosial Müdafiə Fondu     Maliyyə Nazirliyi, Dövlət Neft Fondu     Dövlət Sosial Müdafiə Fondu, Dövlət Neft Fondu, Maliyyə Nazirliyi                       Dövlət Sosial Müdafiə Fondu	Tələb olunan dövr üçün                                     rüblük	müəyyən edilmiş müddətlərdə             mütəmadi                           mütəmadi     mütəmadi       gündəlik olaraq         ayda bir dəfə           ayda bir dəfə           30 gün ərzində                             hesabat dövründən sonrakı ayın 25-dək
			Dövlət Neft Fondu, Maliyyə Nazirliyi	illik	hesabat dövründən sonrakı ayın 30-dək

 

Bələdiyyə-ölkənin qununvericiliyinə uyğun ərazi hüdudları daxilində yerli özünüidarəetməformasıdır.Güclü və səmərəli yerli özünüidarəetmə qurumlarının formalaşması və inkişafı yetkin vətəndaş cəmiyyətinin mühüm əlamətidir. Dünyanın ayrı-ayrı ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, mükəmməl yerli özünüidarəetmə qurumları formalaşmadan ölkədə demokratik cəmiyyət quruculuğuna nail olmaq mümkün deyildir. Lakin yerli özünüidarəetmə orqanlarının inkişafı onlara verilən səlahiyyətlərdən və onların maliyyə təminatından birbaşa asılıdır. Başqa sözlə, bələdiyyələrin səlahiyyətliyi təmin edilmədən və həmin səlahiyyətlərin reallaşdırılmasının maliyyə təminatı həll olunmadan, onların fəaliyyət göstərib inkişaf etməsi, güclənməsi və demokratik cəmiyyət quruculuğunda faydalı yerini tutması qeyri-mümkündür.
Bələdiyyə maliyyəsinin tərifinə nəzər salsaq görərik ki, o , yerli əhəmiyyətli məsələlərin həlli üçün lazım olan maliyyə resurslarının formalaşması, onun bölgüsü və istifadəsi ilə əlaqədar yaranan sosial iqtisadi münasibətlərin məcmusudur.. Bu münasibətlər bələdiyyə orqanları ilə həmin bələdiyyə qurumunun ərazisində yaşayan əhali, habelə orada fəaliyyət göstərən təsərrüfatçılıq obyektləri arasında yaranır.
Bələdiyyə maliyyəsinin formalaşması və istifadəsi ilə əlaqədar olaraq yaranan münasibətlər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə,habelə "Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında", "Bələdiyyələrin statusu haqqında", "Büdcə sistemi haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. Bələdiyyə maliyyəsinə aşağıdakılar daxildir: 
-yerli büdcə vəsaitləri; bələdiyyənin büdcədənkənar fondları;
-yerli özünüidarəetmə orqanlarına mənsub olan dövlət və bələdiyyə qiymətli kağızları;
-bələdiyyə mülkiyyətində olan sair pul vəsaitləri
Bələdiyyə maliyyəsinin başlıca funksiyası yerli əhaliyə xidmət göstərməkdən ibarət olan bələdiyyələrin öz vəzifələrini yerinə yetirməsi və onların maliyyə vəziyyəti ilə bağlıdır. Bələdiyyə maliyyəsi bələdiyyənin başlıca hərəkətverici mənbəyidir və belə mənbənin olmaması və ya zəif olması bələdiyyələrin fəaliyyətinə ən ciddi təsir göstərən amillərdəndir.
Bələdiyyə maliyyəsi haqqında daha geniş fikirlər mövcüddur və buraya bələdiyyənin bütün, iqtisadi resursları və fəaliyyəti daxildir. Qanunvericiliyə uyğun olaraq bələdiyyə əmlakı, bələdiyyə torpaqları, yerli büdcə və büdcədənkənar dövlət fondları , bələdiyyənin istehsal, xidmət və digər iqtisadi fəaliyyəti bələdiyyələrin maliyyəsinin iqtisadi əsaslarını təşkil edir.
Bələdiyyə maliyyəsinin müəyyən prinsipləri mövcüddur.. Bu prinsiplər aidiir.: özünüidarəetmə, müstəqillik, aşkarlıq və yerli mənafeyin respublika mənafeyi ilə uzlaşması prinsipləri.
Özünüidarəetmə prinsipi dedikdə bələdiyyənin özünün mahiyyətindən irəli gəlir. Qanunvericilik bələdiyyələrə öz maliyyə resurslarından sərbəst istifadə etmək hüququ verməkdə onlar üçün əlverişli manevr imkanı yaratmış olur (Sxem6). Özünüidarəetmə prinsipi bələdiyyə idarəçilərini və yerli sakinləri yerli maliyyə ilə bağlı daha məsuliyyətli qərar almağa məcbur edir. Çünki bələdiyyə maliyyəsindən qeyri səmərəli istifadə nəticə etibarilə onların özlərinin həyat səviyyəsinin pisləşməsinə gətirib çıxaracaqdır və buda nəticə etibarıilə yaşadıqları ərazilərin problemləri həll edilməmiş olacaqdır .
-Bələdiyyə maliyyəsininər digər bir prisipi müstəqilliy prinsipidir ki, əsasən bələdiyyənin yerli maliyyə barədə müstəqil sərəncam verməsində ifadə olunur. Bələdiyyələr onların mülkiyyətində olan iqtisadi resursları sata, özəlləşdirə və ya istifadəyə verə bilərlər. Bələdiyyə maliyyəsindən necə istifadə etmək haqqında heç bir orqanın bələdiyyələrə göstəriş vermək və ya fəaliyyətinə müdaxilə etmək hüququ yoxdur.
Aşkarlıq prinsipi dedikdə isə bələdiyyə maliyyəsi ilə bağlı fəaliyyətin şəffaf həyata keçirilməsini, əhalinin bu məsələ ilə bağlı məlumatlandırılmasında istifadə olunur.
Bələdiyyə ölkə qanunvericiliyinə uyğun olaraq yalnız ölkə hüdudlarının daxilində yerli özünü idarəetmə orqanıdır.. Bələdiyyələrin yaranma tarixi uzun bir dövrü əhatə edir və onlar şəhərlərin meydana gəlməsi və idarəçiliyi ilə bilavasitə əlaqədar olmuşdur. Respublikamızda bələdiyyələr 1999-cu ildə yaradılmış və hal-hazırda Azərbaycanda 2700-dən çox bələdiyyələr fəaliyyət göstərir ki, onlardan 200-ə qədər şəhər, yerdə qalan hissəsi isə kənd və qəsəbə bələdiyyələridir. Bələdiyyələr özünün mülkiyyətinə, mahiyyətinə və büdcəsinə malik olur. Bələdiyyə maliyyəsi dedikdə, yerli məsələlərin həlli üçünlazım olan maliyyə ehtiyatlarının formalaşması, onların bölgüsü və istifadəsi ilə əlaqədar yaranan sosial-iqtisadi münasibətlərin məcmusu anlaşılır.. Bu münasibətlər yerli özünü idarəetmə orqanları ilə həmin bələdiyyə qurumlarının ərazisində yaşayan əhali, habelə orada fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektləri arasında meydana çıxır. Bələdiyyə maliyyəsi öz növbəsində aşağıdakıları əhatə edir:

a)Yerlibüdcəvəsaitlərini;
b)Bələdiyyələrinbüdcədənkənarfordlarını;
c) Yerli özünü idarəetmə orqanlarına məxsus olan dövlət və bələdiyyə qiymətli kağızlarını;
d) Bələdiyyə mülkiyyətində olan digər pul vasitələrini.
Bələdiyyə maliyyəsi bələdiyyə mülkiyyəti bələdiyyələrin istifadəsinə verilmiş dövlət əmlakı və bələdiyyə əhalisinin tələbatının ödənilməsinə xidmət edən digər mülkiyyətlə yanaşı, yerli özünü idarəetmənin iqtisadi əsasını təşkil edir. Bələdiyyə maliyyəsinin təşkilində bələdiyyə mülkiyyəti xüsusi rola malikdir. Bələdiyyə mülkiyyətinin tərkibinə əsasən aşağıdakılar daxildir:
I. Yerli vergilər və ödənişlər hesabına formalaşan yerli büdcənin vəsaitləri;
II. Bələdiyyələrin büdcədən kənar fondları;
III. Bələdiyyə əmlakı, habelə bələdiyyə torpaqları;
IV. Bələdiyyə müəssisə və təşkilatları;
V. Bələdiyyə mənzil fondları və qeyri-yaşayış binaları;
VI. Dövlət və xüsusi mülkiyyətdə olmayan yollar;
VII. Bələdiyyə təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və idman müəssisələri;
Bələdiyyələr öz fəaliyyətlərini təşkil etmək və səlahiyyətlərini həyata keçirmək üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş mənbələr əsasında maliyyə resursları fondlarına öz büdcələrini formalaşdırır və bütün xərclərini həmin büdcədən maliyyələşdirir. Bələdiyyə maliyyəsinin əsasını bələdiyyə büdcəsi təşkil edir.

Sxem (5)

Bələdiyyələrin maliyyə resursları

Vergi vəsaitləri

Bələdiyyə mülkiyyətində və idarəçiliyində olan müəssisələrin vəsaitləri

Bələdiyyə krediti, qiymətli kağızları və bələdiyyəyə məxsus olan qiymətli kağızlar

Mərkəzi büdcədən bələdiyyə büdcəsinə verilən maliyyə vəsaitləri

Digər mənbələr (yerli ödənişlər,könüllü ianələr və s.)

Sxem 6 .Bələdiyyələrin maliyyə resurslarının təsnifatı.
Bələdiyyə maliyyəsinin aşkarlıq prinsipi dedikdə bələdiyyələr öz fəaliyyətləri zamanı baş verən bir çox məsələlərdə məsələn yerli büdcənin layihəsini hazırlayarkən və istifadə edərkən, bələdiyyə əmlakına dair sərəncam verərkən və bələdiyyə üçün əhəmiyyət kəsb edən digər qərarlar qəbul edərkən yerli əhalini bu prosesə cəlb etməli və ya bu haqda əhalini ciddi şəkildə məlumatlandırmalıdır. Qanunvericiliklə bağlı bələdiyyələrin üzərinə qoyulmuş vəzifələrdən biridə budur ki, , bələdiyyələr hər maliyyə ilinin sonunda büdcənin icrası haqqında hesabatı təsdiq etməli və əhaliyə çatdırmalıdırlar.

. Buna görə də bələdiyyələrin yerli siyasəti respublikada həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətə uyğun olması və onu tamamlaması təbiidir. Habelə bələdiyyələrin üzərinə düşən əsas və vacib məsələlərdən biridə Əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması və respublikanın iqtisadi dayaqlarının gücləndirilməsinə çalışmaq və bələdiyyələrin bu istiqamətdə işlər görməsindən ibarətdir..