MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

93 

keçirilmə  təkcə  formaca  oxĢarlığa  görə  baĢ  vermir.  Bəzən 

leksik,  qrammatik  materialların  məzmun  və  mənaca  oxĢarlığı 

da  səhv  ümumiləĢdirməyə  səbəb  olur.  Ona  görə  də  öyrənilən 

dildə məzmun və mənaca ana dilinə oxĢar olan cəhətlər özünə 

yer  etməyə,  baĢqa  sözlə  öyrənilən  dilə  keçirilməyə  baĢlayır. 

Nəticədə bu cür oxĢarlıq ikinci dərəcəli əlamətlər üzrə olduqda 

çox  vaxt  ikinci  dilə  yiyələnmədə  səhvlər  özünü  göstərməyə 

baĢlayır. 

Yeri  gəlmiĢkən  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  generalizasiya 

səviyyəsində 

keçirilmə 

ikinci 

və 

sonrakı 

dilin 

mənimsənilməsinə  həm  müsbət,  həm  də  mənfi  təsir  göstərə 

bilir. Bu zaman keçirilmənin müsbət cəhəti ondan ibarətdir ki, 

ikinci  dili  öyrənən  adam  artıq  onda  mövcud  olan  bilik  və 

bacarıqlar  sisteminə  istinad  edir,  ona  görə  də  həmin  dili 

mənimsəmə  imkanları  xeyli  artmıĢ  olur.  Bununla  yanaĢı, 

doğrudan  da  oxĢar,  lakin  qanunauyğunluğu  dərk  edilməyən 

hallar sonrakı dilin mənimsənilməsini asanlaĢdırır. 

Generalizasiya səviyyəsində keçirilmənin mənfi  cəhətinə 

gəldikdə,  bu  əvvəlki  dildən  zahirən  oxĢar  halları  kor-koranə 

öyrənilən sonrakı dilə aid etməklə nəticələnir. Nəticədə sonrakı 

dildə  aradan  qaldırılması  zəruri  olan  qüsurlar  özünü 

göstərməyə baĢlayır.  

Diqqəti cəlb edən faktlardan biri də ondan ibarətdir ki, iki 

dillilik Ģəraitində dil faktları arasındakı fərq nə qədər az olarsa, 

onlar  bir  o  qədər  çox  qarıĢdırılır  və  generalizasiya  hadisəsinin 

təzahürünə səbəb olur. Nəticədə keçirilmə də həmin səviyyədə 

baĢ verir. Məhz buna görə də keçirilmənin həmin səviyyəsində 

ikinci  dili  öyrənən  adam  keçilən  dil  faktlarının  mühüm  oxĢar 

əlamətləri  üzrə  deyil,  ikinci  dərəcəli,  formal  əlamətləri  üzrə 

hərəkət  edir.  Bu  zaman  forma  və  ya  məzmunca  oxĢarlıq  onun 

əsas kriteriyası olur. BaĢqa sözlə demiĢ olsaq, bu cür oxĢarlıq 

onun ana dili faktlarını öyrəndiyi dilin üzərinə keçirilməsi üçün 

«istinad faktına» çevrilir. Keçirilmənin həmin səviyyəsində çox 

vaxt 

yeni 

dili 

öyrənən  adam  bu  cür  keçirilmənin 

---