MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

100 

insan  qarĢıda  duran  məsələnin  həllində  lazım  olan  yolları  və 

əməliyyatları  düzgün  seçə  bilir  və  onlara  nəzarət  etmək  üçün 

zəruri  məlumatlardan  istifadə  qaydalarına  yiyələnmiĢ  olur. 

Bacarıqların  formalaĢması  biliklərə  daxil  olan  məlumatların 

iĢlənməsi  ilə  bağlı  olan  əməliyyatların,  bu  məlumatın  aĢkara 

çıxarılması,  həmin  məlumatın  hərəkətlərlə  müqayisəsi  və  ona 

aid edilməsi əməliyyatlarının bütün sisteminə yiyələnməkdir. 

Ġnsanın  bacarığa  yiyələnməsi  müxtəlif  yollarla  həyata 

keçirilə bilər. Psixoloqlar bunlardan ikisini xüsusi olaraq qeyd 

edirlər.  Birinci  yolda  öyrənən,  fəaliyyyəti  mənimsəyən  adam 

zəruri  biliklərə  malik  olur.  Onun  qarĢısında  həmin  bilikləri 

lazım olan yerdə səmərəli tətbiq etmək vəzifəsi qoyulur. Ġnsan 

fəaliyyətinin  müvafiq  istiqamətlərini,  məlumatları  iĢləmək 

yollarını  və  priyomlarını  səhv  və  sınaq  yolu  ilə  aĢkara 

çıxarmaqla  bu  vəzifənin  həllinə  çalıĢır.  Mütəxəssislər  az 

səmərəli olmasına baxmayaraq bu yolun hazırda təlimdə geniĢ 

yayılmıĢ  yol  oldugunu  göstərirlər.  İkinci  yol,  Ģagirdlərin 

bilikləri  tətbiq  etməsi  üçün  zəruri  olan  psixi  fəaliyyətini 

müəllimin  idarə  etməsindən  ibarət  olan  yoldur.  Bu  zaman 

müəllim  Ģagirdləri  lazım  olan  əlamətləri  və  əməliyyatları 

seçmək istiqamətləri ilə tanıĢ edir, qarĢıya qoyulmuĢ məsələni 

həll  etmək  üçün  Ģagirdlərin  aldıqları  məlumatları  iĢləmək  və 

onlardan  istifadə  etmək  sahəsindəki  fəaliyyətlərini  təĢkil  edir. 

Bu yol hazırda pedaqoji psixologiyada səmərəli Ģəkildə iĢlənən 

yoldur.  Bacarıqlara  yiyələnmənin  səmərəliliyini  təmin  edən 

ümumi  Ģərtlərə  a)  Ģagirdin  ümumiləĢmiĢ  qaydanı  anlaması  və 

b) yeni məsələnin həlli prosesindəki əks əlaqə daxildir. 

VərdiĢlərdən  fərqli  olaraq  bacarıqlar  həmiĢə  fəal  əqli 

fəaliyyətə əsaslanır və mütləq təfəkkürü həmin fəaliyyətə daxil 

edir.  Zəruri  əqli  nəzarət  bacarıqları  vərdiĢlərdən  fərqləndirən 

baĢlıca cəhətdir.  

Adətlərə  gəldikdə, o da vərdiĢlər kimi  iĢin, hərəkətlərin 

icrasının  avtomatlaĢmasıdır.  Lakin  vərdiĢlərdən  fərqli  olaraq 

adət  yarandıqda  həmin  iĢ  və  ya  hərəkətin  icrası  insanın 

---