MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

96 

öyrəndiyimiz  biliklər  yada  salınır,  reproduksiya  olunur. 

Adətən, reproduktiv ləngimə aĢağıdakı iki halda baĢ verir: 

a)  A-ya  aid  təsəvvür  (və  ya  iĢ)  həm  B-yə  aid  təsəvvürlə 

(iĢlə),  həm  də  V-yə  aid  təsəvvürlə  (iĢlə)  əlaqədar  olduqda;  b) 

A-nı  yerinə  yetirərkən  Ģagirddə  onlarla  baglı  olan  təsəvvürləri 

(iĢ)  reproduksiya  etməyə  ustanovka  mövcud  olduqda.  Hər  iki 

hal  ayrı-ayrı  orfoqrafik  qaydaların  mənimsənilməsi  zamanı  bu 

və  ya  digər  Ģəkildə  özünü  göstərir.  Məhz  buna  görə  Ģagirdlər 

yazıda səhvə yol verirlər. Lakin bu hal təkcə vərdiĢin qarĢılıqlı 

təsiri  kimi  deyil,  hafizənin  qanunauyğunluğu  kimi  də  özünü 

göstərir.  Çox  vaxt  Ģagirdlərin  indi  keçdikləri  qayda  əvvəl 

keçdiklərinə  və  əksinə,  əvvəl  keçdikləri  qayda  hal-hazırda 

keçdiklərinə  ləngidici  təsir  göstərir.  Adətən,  bu  hal  ən  çox 

mənimsəmənin  ilk  mərhələsində  özünü  göstərir.  Bu  cür  hal 

psixologiyada      retroaktiv  və  proaktiv  ləngimə  kimi  qeyd 

olunur.  Bəzən  belə  hal  müəllimləri  təəccübləndirir.  ġagird 

öyrəndiyi  qaydanı  çox  gözəl  izah  edir,  qaydanı  yazıya  tətbiq 

etməyi də bacarır. Lakin bundan sonra yeni bir qayda keçərkən 

buna  aid  yenicə  yaranan  müvəqqəti  əlaqələrin  təsiri  altında 

əvvəlkinə  aid  səhvlərə  yol  verməyə  baĢlayır.  Bu  cür  halda 

retroaktiv ləngimə özünü göstərir. 

 AparılmıĢ  psixoloji  tədqiqatlar  göstərmiĢdir  ki,  dillərin 

mənimsənilməsi  zamanı  təkcə  bir  dilin  daxilində  deyil 

(dildaxili  interferensiya)  dillərin  qarĢılıqlı  təsiri  nəticəsində 

onların  arasında  da  interferensiya  hadisəsi  baĢ  verə  bilir  ki, 

buna dillərarası interferensiya adlandırırlar. 

Dillərarası interferensiya hadisəsi bütün dil aspektlərində 

özünü  göstərməklə  fonetik,  leksik  və  qrammatik  xarakter 

daĢıyır.  Dillərarası  interferensiyanın  nəzəri  cəlb  edən 

formalarından  biri  fonetik  interferensiyadır.  Bu  cür 

interferensiya  baĢ  verdikdə  sonrakı  dilin  tələffüzündə  əvvəl 

mənimsənilmiĢ dilin təsirindən irəli gələn uyğunsuzluqlar, qü-

surlar özünü göstərir.  

Məlum  olduğu  kimi,  dillərarası  fonetik  interferensiya 

---