MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
23
ilə tək qalmaq tələb olunurdu. Din xadimləri hesab edirdilər ki, mövcud olanlar artıq yaradılmıĢdır və əbədi olaraq dəyiĢməz qalacaqdır. Yeganə radikal dəyiĢiklik yalnız insanın «ikinci zühuru» zamanı baĢ verəcəkdir. O vaxta qədər isə heçnə dəyiĢməyəcəkdir. Lakin bu kimi təzyiqlərə baxmayaraq, artıq feodalizmin daxilində mütərəqqi psixoloji təlimlər meydana çıxır. Həmin dövrdə universitet tələbələri ilk mühazirədə professoru qiymətləndirmək istədikdə deyirdilər: «Bizə ruhi aləm haqqında danıĢın!». Digər elm sahələri kimi, psixologiya elmi də tədricən dinin təzyiqlərindən, buxovundan azad olmağa baĢladı. Antik dövrlərdə olduğu kimi, elm yenə də obyektiv, rasional düĢüncəyə, yanaĢmaya, ağıla, inama, real faktlara istinad etməyə baĢladı. Lakin bununla yanaĢı, dini inamlardan hələ də tam imtina etmək mümkün deyildi. Buna görə də psixologiyanın predmeti dəyiĢdi. Onun predmeti ruh, ruhu aləm deyil, Ģüur, onun məzmunu, formalaĢdırılması yolları oldu. Lakin bu dövr ona gətirib çıxardı ki, artıq XVIII əsrdə faktiki olaraq idrak prosesləri psixologiyanın predmetinə çevrildi. Eyni zamanda, davranıĢ, emosional proseslər, eləcə də Ģəxsiyyət, onun inkiĢafı hələ də psixologiyanın predmetindən kənarda qalırdı. Tədqiqatların belə məhdud dairəsi ilk dövrlərdə həm də əhəmiyyətli idi. Belə ki, bu vəziyyət psixologiyaya dini mövqedən uzaqlaĢmağa, sonra isə eksperimental elmə çevrilməyə imkan yaratdı. Bu həm də onun müstəqil elm sahəsinə çevrilməsinə, tədqiqat sahəsinin, pred- metinin fəlsəfədən fərqlənməsinə, ayrılmasına təkan verdi. Digər tərəfdən isə belə yanaĢma psixologiyanın inkiĢafına əngəl olurdu. Buna görə də XIX əsrin ikinci yarısında bu məsələlərə yenidən baxmaq zərurəti yarandı. Biologiyanın |