MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

171 

ġəxsiyyətin  klinik  nəzəriyyəsinin  digər  nümayəndəsi  Amerika 

psixoloqu    Q.S.Salliven  (1892-  1949)  olmuĢdur.  O,  əsasən  K.Xorninin 

istiqamətini qəbul etmiĢdir. Onun fikrincə psixoloji tədqiqatların obyekti 

ayrı-ayrı subyektlər deyil, subyektlərin birgə fəaliyyətinin məhsulu olan 

Ģəxsiyyət  olmalıdır.  Salliven  Ģəxsiyyətin  inkiĢafının  mexanizmini  AĢa-

ğıdakı  Ģəkildə  nəzərdə  tutur:  1)  incəliyə,  əzizlənməyə  tələbat,  2) 

həyəcandan qaçmaq cəhdi. 

Sallivenin  fikrincə  təhlükəsizliyə  olan  tələbat,  həyəcandan 

qaçmaq cəhdi sosial xarakter daĢıyır, lakin bu sosiallıq uĢaq doğularkən 

onun üzvü tələbatına daxil olur.  

Salliven  belə  hesab  edir  ki,  uĢaq  doğularkən  hər  iki  mexanizm 

mövcud  olur  və  onlar  Ģəxsiyyətin  inkiĢaf  mexanizmini  təĢkil  edirlər. 

Lakin  insan  yaĢadığı  xarici  aləmdə  daima  onu  təmin  etməyən  və 

həyəcan  doğuran  hallarla  rastlaĢır.  Məhz  xarici  aləmlə  həmin 

mübarizədə,  baĢqa  sözlə,  narahatlıqla  mübarizədə  insan  Ģəxsiyyəti 

formalaĢır. Salliven bunu «mən-sistem» adlandırır. O göstərir ki, «mən-

sistem»,  daha  doğrusu,  Ģəxsiyyət,  birincisi,  Ģüursuzluq  səviyyəsində 

narahatlıqla  mübarizədə,  ikincisi,  həmin  narahatlıqdan  yaxa  qurtarmaq 

üçün  müxtəlif  vasitələri  tapma  prosesində  inkiĢaf  edir.  «Mən-sistem» 

uĢağı, yeniyetməni, sonradan isə yaĢlı adamları əvvəlcə ananın, sonra isə 

baĢqa  adamların,  məsələn,  iĢ  yerindəki  həmkarlarının  köməyinə 

qaçmağa  məcbur  edir.  Beləliklə  də  Sallivenə  görə  Ģəxsiyyətlərarası 

münasibətlər formalaĢan Ģəxsiyyətin mexanizmi kimi özünü göstərməyə 

baĢlayır.  

Nəhayət,  Ģəxsiyyətin  klinik  nəzəriyyəsində  özünəməxsus  yer 

tutan  psixoloqlardan  biri  də  Erik  Erikson  (1902-  1994)  olmuĢdur. 

E.Erikson Almaniyada doğulmuĢ, 1927- 33- cü illərdə  Venada Freydlə  

birlikdə iĢləmiĢ, 1933- cü ildən ABġ-a köçmüĢdür. O, eqo-psixologiya 

konsepsiyası  yaradıcılarından  biri  olmuĢdur.  Onun  nəzəriyyəsi