MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

138 

138 

sistemi ilə qarĢılıqlı təsirdə olan ikinci siqnal sistemidir. Ġradə 

–  psixikanın  tənzimedici  vəzifəsidir.  Bu  vəzifə  insanın  öz 

davranıĢ  və  fəaliyyətini  idarə  etmək  qabiliyyətində,  qarĢısına 

qoyduğu  məqsədə  nail  olmaq  iĢində  rast  gəldiyi  maneə  və 

çətinlikləri  aradan  qaldırmaqda  ifadə  edilir.  Ġradə  -  xüsusi 

fəaliyyət  forması  kimi  insandan  öz  davranıĢını  qarĢısına 

qoyduğu  məqsədə  müvafiq  olaraq  tənzim  etməyi,  onunla 

rəqabətə  girən  baĢqa  arzu  və  istəkləri  ləngitməyi,  boğmağı 

tələb edir. 

Ġradi  iĢi  mahiyyətinə  görə,  həm  də  ixtiyari  iĢ  kimi  də 

səciyyələndirmək  olar.  Çünki,  hər  bir  iradi  iĢ,  baĢqa  ixtiyari 

iĢlər  kimi  qarĢıya  məqsədin  qoyulması  ilə  baĢlayır  və  onun 

yerinə  yetirilməsi  ilə  nəticələnir.  Məsələn:  eyni  otaqda  qalan 

tələbədən  A  –  çoxdan  yatıb,  B  –  isə  yuxusu  gəlsə  də  oturub 

sabahkı seminar məĢğələsinə hazırlaĢır. Bu misallarda hər iki 

tələbə  müəyyən  məqsəd  əsasında  hərəkət  edir.  Ona  görə  də, 

hər cür sadə iĢi iradi iĢ kimi səciyyələndirmək olmaz. Yerinə 

yetirilən  iĢ  o  zaman,  iradi  iĢ  adlandırıla  bilər  ki,  orada 

müəyyən iradi səy tələb olunsun. 

Yuxarıdakı  misalda,  B-nin  yuxusu  gəlsə  belə,  oturub 

seminara hazırlaĢması, iradi səy hesabına yerinə yetirilmiĢdir. 

Ona görə də, bu cür iĢ iradi iĢ kimi səciyyələndirilir və ikiqat 

ixtiyari adlandırılır.  

Beləliklə,  iĢin  həm  motivasiya  tərzinə,  həm  də  icra 

mexanizminə  görə  ixtiyari  olması  onun  psixoloji  cəhətdən 

iradi  olmasının  göstəricisidir.  Beləliklə  iradi  iĢ  mürəkkəb 

xarakter  daĢımaqla,  ixtiyari  iĢin  xüsusi  formasıdır.  Ġradi  iĢin 

motivi  insanın  bilavasitə  aktual  tələbatları  ilə  müəyyən 

olunmur.