MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

137 

137 

137 

137 

137 

137 

137 

137 

137 

hərəkətlərdir.  Bu  cür  hərəkətləri  yerinə  yetirərkən  insan  öz 

məqsədini  həyata  keçirmək  üçün  lazım  olan  əməliyyatları 

əvvəlcədən  təsəvvür  edir.  Bu  cür  hərəkətlər  iradi  xarakter 

daĢıyır.  Bu  zaman  insan  qarĢısına  çıxan  maneələri  aradan 

qaldırmalı olur.  

Qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün subyektin 

öz  fəaliyyəti  və  davranışı  zamanı  rast  gəldiyi  çətinlikləri, 

maneələri aradan qaldırma prosesinə iradə deyilir. 

Ġradi iĢ zamanı insan iki cür maneələri aradan qaldırmalı 

olur: daxili (subyektiv) və xarici (obyektiv) maneələr. 

Daxili  maneə  insanın  qarĢısına  qoyduğu  məqsədə  nail 

olmasını  çətinləĢdirən  istək  və  meyllərindən  ibarət  ola  bilər. 

Məsələn,  Ģagird  sabah  müəllimə  cavab  vermək  üçün 

hazırlaĢmağa  baĢlayır.  Elə  bu  vaxt  televizorda  onun  çoxdan 

baxmaq  arzusunda  olduğu  bir  filmi  nümayiĢ  etdirəcəklərini 

eĢidir.  Bu  zaman  o,  öz  istəyini  boğaraq  qonĢu  otağa  keçib 

dərsə hazırlaĢırsa daxili maneəni aradan qaldırmıĢ olur.  

Xarici  maneə  isə  insanın  qarĢısına  qoyduğu  məqsədə 

nail  olmasını  çətinləĢdirən  obyektiv,  onun  istəyindən  asılı 

olmayan maneədir. Məsələn, Ģagird sabahkı dərsə hazırlaĢmaq 

məqsədini qarĢısına qoyur. Bu zaman iĢıqlar sönür. ġagird öz 

məqsədinə çatmaq üçün yaxınlıqda yaĢayan əmisigilə gedərək 

dərsi  hazırlayırsa  xarici  maneəni  aradan  qaldıraraq  öz 

məqsədinə nail olur. 

Mətin  iradəli  adamlar  qarĢılarına  qoyduqları  məqsədə 

nail olmaq üçün hər cür maneəni aradan qaldıra bilirlər.  

Ġradə – ali psixi funksiya kimi, insanın həyatı prosesində 

formalaĢır.  Ġnsan  fəallığının  xüsusi  forması  olan  iradə 

mürəkkəb  psixi  proses  kimi  vasitəli  xarakter  daĢıyır  və  ilk 

növbədə nitqin köməyi ilə təĢəkkül tapır.  

Ġradənin  fizioloji  mexanizmi  baĢ-beyin  yarımkürələri 

qabığının 

fəaliyyəti 

ilə 

əlaqədardır. 

Ġ.P.Pavlovun 

nəzəriyyəsinə  görə,  insanın  iradəsi  söz  qıcıqlandırıcıları  ilə 

bağlıdır. Ġnsanın iradi davranıĢının fizioloji əsası birinci siqnal 

---