MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

144 

144 

Ģəxsiyyətin  iĢgüzarlığı  və  sosiallığının  göstəricisidir. 

Ġntizamlılıq həm də əxlaqi qiymətdir. 

İşgüzarlıq  –  mühüm  iradi  keyfiyyətlərdən  biri  olub, 

baĢlanan  hər  hansı  bir  iĢi,  fəaliyyəti  tədriclə,  ardıcıl  olaraq, 

axıra qədər icra etməkdir. ĠĢgüzarlıq, ardıcıllıq və icraçılıq bir-

birilə  sıx  vəhdət  təĢkil  edən  keyfiyyətlərdir.  Tənbəllik  – 

iĢgüzarlığın  əksi  hesab olunan xüsusiyyət  kimi  iradi  zəifliyin 

təzahür formasıdır. 

Müstəqillik – insanın hər hansı fəaliyyəti heç bir kömək, 

göstəriĢ  olmadan  həyata  keçirmək  qabiliyyətidir.  O,  əsasən 

qərar  qəbulunda  və  icra  olunmuĢ  iĢə  görə  cavabdehlikdə 

özünü  göstərir.  Müstəqil  adam  məsuliyyət  hissinə,  tənqidi 

ağıla,  möhkəm  əqidəyə  və  dərin  inam  hissinə  malikdir. 

Müstəqillik  ən  mühüm  iradi  keyfiyyət  kimi  iradi  iĢin  həm 

intellektual,  həm  də  icra  mərhələsində  təzahür  edir.  BaĢqa 

iradi keyfiyyətlər kimi, müstəqillik də sosial həyat Ģəraitindən, 

mühit  və  tərbiyədən  asılı  olaraq  formalaĢan  psixi 

xüsusiyyətdir. 

Müstəqilliyin əksini təqlidçilik və təlqinə qapılma təĢkil 

edir. Təqlid baĢqalarının davranıĢını olduğu kimi yamsılamaq, 

təkrar etməkdən ibarətdir. Təlqinə qapılmaq isə dərk etmədən 

baĢqalarının təsiri altına düĢməkdir.  

Səbrlilik.  Psixologiyada  iradənin  təzahürü  haqqında 

danıĢdıqda, elə ilk növbədə səbirli olmaq baĢa düĢülür. Səbrli 

olmaq  –  iradi  güc,  təkidlilik,  özünü  ələ  almaq,  inam, 

dözümlülük  kimi  keyfiyyətlərlə  vəhdətdə  təzahür  edir. 

Azərbaycan  Ģer  kəhkəĢanının  ən  parlaq  və  sönməyən  ulduzu 

böyük Sabirin dediyi kimi: 

Hansı bir müĢküldü kim, səbr ilə asan olmasın? 

Patopsixologiyada  psixi  vəziyyət,  iradəsizlik,  fəaliyyətə 

həvəs  düĢkünlüyü  iradənin  patopsixologiyasıdır  və  buna 

abuliya deyilir (yunanca: abulia - qətiyyətsizlik) 

Zəif  iradəlilik  –  məqsədəuyğunluğun  və  yüksək 

niyyətlərin  yoxluğudur.  Zəif  iradəlilər  üçün  özlərinin  maraq 

dairələrini  geniĢləndlirmək  faydalıdır.  Ġradə  «lazımdır», 

---