MahirəNərimanqızı

IV.14.3. ġəxsiyyətin iradi keyfiyyətləri 

 

ġəxsiyyətin  iradi  keyfiyyətləri  elə  iradi  iĢ  prosesində 

təzahür edir və formalaĢır. Ġradi keyfiyyətlər – mürəkkəb psixi 

xüsusiyyətlər  kimi  insanın  həyatı  prosesində  formalaĢır, 

psixoloji  səciyyəsinə  görə  vasitəli  xarakter  daĢıyır.  Tərbiyə 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

142 

142 

Ģəraiti,  sosial  mühit  eləcə  də,  sinir  tipi  iradi  keyfiyyətlərin 

formalaĢmasında mühüm rol oynayır. 

ġəxsiyyətin  iradi  keyfiyyətlərini  3  qrupda  birləĢdirmək 

olar: 

1. İlkin iradi keyfiyyətlər – iradi güc, təkidlilik. 

2.  Törəmə  iradi  keyfiyyətlər  –  qətiyyətlilik,  cəsarət, 

özünü ələ almaq, inam. 

3.  Üçüncü  iradi  keyfiyyətlər  –  məsuliyyətlilik, 

intizamlılıq, iĢgüzarlıq, təĢəbbüskarlıq. 

Ġradi  keyfiyyətləri  mənfi  və  müsbət  olmaqla  iki  qrupa 

bölmək  olar.  Müsbət  iradi  keyfiyyətlərə  təkidlilik,  qətiyyət, 

cəsarət,  özünü  ələ  almaq,  məsuliyyətlilik,  intizamlılıq,  müs-

təqillik,  səbrlilik  və  s.  aid  edirlər.  Bunların  hər  birinin  əksini 

mənfi  iradi  keyfiyyətlər  təĢkil  edir.  Mənfi  iradi  keyfiyyətlərə 

iradi  nöqsan  kimi  təqlidçilik,  təlqinə  qapılmaq,  neqativizm, 

tərsliyi də aid etmək olar. 

Təkidlilik – qəbul edilmiĢ qərarın icrası zamanı qarĢıya 

çıxan  çətinlik  və  maneələrə  qarĢı  mübarizə  aparıb,  onlara 

qalib  gəlmək  və  mütləq  məqsədə  çatmaq  əzmində  təzahür 

edir.  Tərslik  –  isə  iradi  nöqsan  kimi  real  Ģəraiti  düzgün 

qavrayıb  qiymətləndirə  bilməmək  və  dəyiĢmiĢ  Ģəraitə  çevik 

münasibət bəsləyə bilməməkdə ifadə olunur. Tərslik çox vaxt 

bilərəkdən öz inadından dönməməkdə özünü göstərir. 

Qətiyyət  –  hər  hansı  məsələ  ilə  bağlı  heç  bir  tərəddüd 

etmədən,  vaxtında  düĢünülmüĢ  qərar  qəbul  etməkdə  ifadə 

olunur.  Qətiyyət  –  iradi  keyfiyyət  kimi  iradi  iĢin  bütün 

mərhələlərində  özünü  göstərir.  Qətiyyətlilik  –  məqsəd 

aydınlığı  və  inam  hissi  (yəqinlik)  ilə  sıx  bağlıdır.  Bu 

keyfiyyətin  əksini  qətiyyətsizlik  təĢkil  edir.  Qətiyyətsiz  adam 

üçün  iradi  iĢin  bütün  mərhələləri  uzun  və  üzücü  prosesə 

çevrilir.  Qətiyyətsizlik–inamsızlıq,  zəiflik,  qorxaqlıq  və 

məqsədin aydın dərk olunmaması və s. səbəblərlə bağlı olur. 

Cəsarət  –  iradənin  çox  mühüm  keyfiyyəti  olub,  iradi 

iĢin  icra  mərhələsində  özünü  göstərən  psixi  xüsusiyyətdir. 

Qəbul  edilmiĢ  qərarın  icrası  zamanı,  tapĢırığın,  iĢin 

---