MahirəNərimanqızı

 

V. 17. 3. Qabiliyyətlərin quruluĢu 

 

Əvvəlki  bölmədə  qeyd  olunduğu  kimi,  qabiliyyət 

insanın  hər  hansı  bir  fəaliyyət  sahəsi  üçün  daha  çox  yararlı 

olduğunu  ğöstərən  fərdi-psixi  xassəsidir.  Bu  baxımdan 

qabiliyyətlər  son  nəticədə  konkret  fəaliyyətin  tələbi  ilə 

Ģərtlənir.  Məhz  buna  görə  də  hər  bir  fəaliyyət  növü  müvafiq 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

188 

188 

qabiliyyətlər olmadan müvəffəqiyyətlə həyata keçirilə bilməz. 

Məsələn,  müəllimin  pedaqoji  qabiliyyətlərin  strukturuna 

pedaqoji  fəaliyyəti  müvəffəqiyyətlə    yerinə  yetirmək  üçün 

zəruri  olan  Ģəxsi  pedaqoji  qabiliyyətlər  (müĢahidəçilik, 

uĢaqlara  hüsn-rəğbət  bəsləmək,  dözümlülük,  özünə  sahib 

olmaq);  didaktik  qabiliyyətlər  (izah  edə  bilmək,  natiqlik, 

nəzəri);  təĢkilati-kommunikativ  qabiliyyətlər  (təĢkilatçılıq, 

avtoritar, kommunikativ, perseptiv, pedaqoji mərifət, artistlik) 

və  s.  qabiliyyətlər  daxil  olur.  Bunlardan  bəziləri  (uĢaqlara 

hüsn  rəğbət  bəsləmək,  müĢahidəçilik,  pedaqoji  mərifət,  izah 

edə  bilmək,  təĢkilatçılıq  və  s.)  əsas,  aparıcı,  digərləri  isə 

(natiqlik,  artistlik  və  s.)  yardımçı  qabiliyyətlər  kimi  pedaqoji 

qabiliyyətin  strukturuna  daxil  olur,  təlim  və  tərbiyənin 

müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsini təmin edir. 

Digər  fəaliyyət  növlərinin  müvəffəqiyyətlə  həyata 

keçirilməsi üçün zəruri olan qabiliyyətlərin strukturunda da bu 

cür xüsusiyyəti müĢahidə etmək mümkün olur. Məsələn, ədəbi 

qabiliyyətlərin  strukturuna  estetik  hisslərin  inkiĢafı,  əyani 

hafizə  surətlərinin  (eydetik  surətlərin)  olması,  nitqi  hiss 

etmək,  fantaziya  zənginliyi,  insan  psixologiyasını  dərindən 

bilmək və s. qabiliyyətlər özünəməxsus Ģəkildə birləĢir.