MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

189 

189 

189 

189 

189 

189 

189 

189 

189 

qabiliyyətlərdir.  Bu  cür  qabiliyyətlərə  musiqi,  riyazi, 

linqvistik, texniki, ədəbi, idman və s. qabiliyyətləri aid etmək 

olar.  Adətən,  xüsusi  qabiliyyətlər  insanda  müvafiq  təbii 

imkanların  olması  zəruridir.  Adətən,  ədəbi  yaradıcılıq 

fəaliyyəti üçün poetik görmə, söz ehtiyatı və ifadəli nitq, söz 

assosiasiyalarının  zənginliyi,  obrazlı  təfəkkür,  surət  hafizəsi, 

yaradıcı  təxəyyül  və  s.  xüsusi  qabiliyyətlər  kimi  qeyd  etmək 

olar. 

Həyati  faktlardan  məlum  olduğu  kimi,  hər  hansı  bir 

fəaliyyətin  müvəffəqiyyətlə  yerinə  yetirilməsi  üçün  insanda 

qabiliyyətlərin  həm  ümumi,  həm  də  xüsusi  növlərinin 

formalaĢması  zəruridir.  Əksər  tədqiqatçıların  fikrincə  ümumi 

və  xüsusi  qabiliyyətlər  bir-biri  ilə  ziddiyyət  təĢkil  etmirlər. 

Onlar birgə mövcud olmaqla bir-birini tamamlayır, fəaliyyətin 

müvəffəqiyyətini  təmin  edirlər.  Bəzi  mütəxəsislərin  fikrincə 

ümumi qabiliyyətlər xüsusi qabiliyyətlərin inkiĢafı üçün baza 

rolunu  oynayırlar.    Xüsusi  qabiliyyətlər,  alimlərin  fikirincə, 

«ancaq  və  ancaq  bir  yolla  -  ümumi  qabiliyyətlərin  fəaliyyət 

prosesində xüsusi qabiliyyətlərə modifikasiya yolu ilə» əmələ 

gəlir

1

.  Bu  cür  modifikasiyanın  gediĢini  prof.  Ə.Ə.  Əlizadə 

belə Ģərh edir:  

«QavrayıĢ  ədəbi  yaradıcılıqda  poetik  görmə,  texniki-

konstruktiv yaradıcılıqda məkan qavrayışı kimi formalaĢmağa 

baĢlayır.  Hafizənin  xüsusi  qabiliyyət  kimi  modifikasiya 

prosesi  belə  gedir:  surət,  hiss  və  hərəkət  hafizəsi  (ədəbi 

yaradıcılıq), 

məkan 

təsəvvürləri 

(texniki-konstruktiv 

yaradıcılıq).  Təxəyyül  ədəbi  yaradıcılıqda  bədii  (təsviri) 

təxəyyül,  texniki-konstruktiv  yaradıcılıqda  fəza  təxəyyülü 

kimi  inkiĢaf  edir.  Təfəkkür  ədəbi  yaradıcılıqda  obrazlı 

təfəkkürə,  texniki-konstruktiv  yaradıcılıqda  texniki  təfəkkürə 

çevrilir… 

                                                 

1

 Ялизадя Я.Я.  Истедадлы ушаглар. Психпедагожи мясяляляр. Есселяр, 

етьдляр. – Бакы, 2005, с.83 

---