MahirəNərimanqızı

VI. 19.1. Körpəlik və erkən uĢaqlıq dövrünün xüsu-

siyyətləri 

 

Yeni  doğulmuĢ  uĢaq.  UĢaq  anadan  olarkən  yalnız  bir 

neçə: qida, müdafiə, tutmaq, robinzon, babin və s. kimi Ģərtsiz 

refleksə  malik  olur.  Bunlar  ətraf  aləmlə  ilkin  əlaqə  yaratmaq 

imkanı  verir.  Ġkinci  həftənin  axırlarında  uĢaqda  ilk  Ģərti 

refleks  yaranmağa  baĢlayır.  Üçüncü  ayın  sonunda  bütün 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

218 

218 

analizatorlar  üzrə  Ģərti  refleksin  yaranması  uĢağın  ətraf 

mühitlə əlaqəsini bir növ asanlaĢdırır. 

Anadan olandan bir yaĢa qədər olan dövrü çox vaxt iki 

yarımdövrə  bölürlər:  çağalıq  dövrü  (iki  aya  qədər  olan  dövr) 

və  körpəlik  dövrü  (2  aydan  bir  yaĢa  qədər  olan  dövr).  Bu 

dövrdə  sensor  və  hərəki  funksiyalar,  nitqə  yiyələnməyə 

hazırlıq  böyüklərlə  bilavasitə  qarĢılıqlı  təsir  prosesində 

intensiv  imkanları  əldə  edir.  Körpəlik  dövründə  böyüklərlə 

bilavasitə  -  emosional  ünsiyyət  aparıcı  fəaliyyət  kimi  özünü 

göstərir.  Ana  və  baĢqa  yaĢlılarla  bu  cür  ünsiyyət  körpənin 

tələbatını  ödəməklə  onun  fiziki  və  psixi  inkiĢafında  mühüm 

rol oynayır. 

Körpəlik  dövründə  uĢaqda  hərəki  fəallıq  artır,  hərəki 

vərdiĢlər sürətlə formalaĢmağa baĢlayır. Bir il ərzində uĢağın 

hərəkətlərinin  inkiĢafında  heyrətamiz  dəyiĢikliklər  baĢ  verir. 

Bu dövrdə uĢaqlarda hərəki vərdiĢlər, xüsusilə əlin və ayağın 

mürəkkəb, tənzimlənmiĢ hərəkətləri sürətlə formalaĢır. Bu cür 

hərəkətlər  sonralar  uĢağın  idrak  və  əqli  qabiliyyətlərinin 

yaranmasında olduqca mühüm rol oynayır. Bir il ərzində uĢaq 

oturmağı,  iməkləməyi,  ayaq  üstə  durmağı  və  nəhayət 

böyüklərin  köməyi  ilə  yeriməyi  öyrənir.  Bütün  bunların 

sayəsində  uĢağın  ətraf  aləm  haqqında  müvafiq  məlumatlar 

əldə etməsi asanlaĢır. Nəticədə körpədə xarici aləm haqqında 

təsəvvürlər formalaĢmağa baĢlayır. 

Körpəlik  dövründə  uĢaqda  temperatur,  lamisə,  görmə, 

iybilmə  və  dadbilmə  duyğuları  kompleks  Ģəkildə  inkiĢaf 

etməyə  baĢlayır.  Bu,  körpədə  qavrayıĢın  inkiĢafına  imkan 

verir. Yeni doğulmuĢ uĢaq gözü ilə obyektləri izləyə bilsə də 

hələ iki-dörd aya qədər onun görməsi nisbətən zəif olur. 

Ġkinci  aydan  baĢlayaraq  uĢaqda  sadə  rəngləri  fərq-

ləndirmək qabiliyyəti özünü göstərməyə baĢlayır. Ġki-üç aylıq 

körpə  anasının  gülümsəməsinə  özünün  gülümsəməsi  və 

hərəkətlərinin  ümumi  fəallaĢması  ilə  reaksiya  verir.  Bu