MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

70 

görə  də  o  heç  bir  bioloji  məna  kəsb  etmir.  Bu,  hazırlıq 

mərhələsi  sayılır.  Ağacdan  istifadə  davranıĢın  icrası 

mərhələsidir  və  meymunun  bioloji  tələbatının  ödənilməsinə 

yönəldilir.  Ġlk  hazırlıq  mərhələsi  heç  də  öz-özünə  yaranmır. 

Yəni  adi  halda  ağac  meymun  üçün  heç  bir  məna  kəsb  etmir. 

Əgər meymun ağacı ondan istifadə etmək məqamında görürsə 

və  ondan  istifadə  edirsə,  bu  yem  və  ağac  arasındakı 

münasibətin  uzlaĢdırılmasıdır.  Əgər  meymun  baĢqa  bir  vasitə 

tapa bilsə, ağac onun üçün heç bir bioloji məna kəsb etməz. 

Beləliklə,  üçüncü  mərhələyə  keçərkən  daha  mürəkkəb 

əməliyyat  yerinə  yetirmir.  DavranıĢ  aktında  vahid  prosesdə 

birləĢdirmələr  hissələrə  ayrılır.  Göründüyü  kimi,  intellekt  o 

zaman  yaranır  ki,  hazırlıq  prosesi  keçilsin,  bu  və  ya  digər 

əməliyyat, vərdiĢ birləĢərək həyata keçirilsin. 

Ġntellektual  davranıĢ  cəhd  və  sınaq  üzərində  deyil,  yeni, 

fərqli Ģəraitdə ondan istifadə üzərində qurulur. Məsələn, metal 

tor çəkilmiĢ çəpərdən toyuq necə keçir? Bayıra çıxmaq üçün o 

kor-koranə  Ģəkildə  o  tərəf  bu  tərəfə  qaçır.  Nəhayət,  təsadüf 

nəticəsində  o  çıxıĢ  yolunu  tapır.  Ali  heyvanlar  (quĢlar)  isə 

özlərini  fərqli  Ģəkildə  aparırlar.  Onlar  da  bir  sıra  sınaq 

hərəkətləri  edirlər.  Lakin  bu  sınaqlar  kor-koranə  deyil, 

əməliyyat  hərəkətləridir.  Qapısı  bağlı  qəfəsdən  çıxmaq  üçün 

meymun  öyrəĢdiyi,  əvvəllər  istifadə  etdiyi  lingi  fırladır.  Bu, 

səmərə vermədikdə lingi gəmirməyə baĢlayır. Daha sonra isə o 

yeni metod axtarır və çıxmaq üçün düzgün həll üsulunu tapır. 

Bu situasiya göstərir ki, meymun vəziyyətdən çıxmaq, onu həll 

etmək üçün «düĢünə bilir». 

Ġntellektual  davranıĢa  malik  olan  heyvanlar  üçün  ətraf 

aləmin inikası necə baĢ verir? 

Ġntellektual  davranıĢın  ilk  mərhələsi  növbəti,  ikinci 

mərhələyə  hazırlıqdır.  Növbəti  mərhələ  isə  heyvanın  yalnız 

ayrı-ayrı  Ģeyləri  qavraması  yox,  həm  də  onlar  arasındakı 

münasibəti  müəyyənləĢdirməkdir.  Heyvanın  intellektual  dav-

ranıĢının  inkiĢafı  nəticəsində  onda  anatomik-fizioloji  dəyiĢiklik 

---