MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

228 

228 

əsasında  aparmaq  meyli  yüksəlir.  Bağça  yaĢı  dövrünün 

əvvəllərində  uĢaqlar  hadisənin  mahiyyətini  baĢa  düĢə 

bilmədiklərinə  görə  bəzən  qəribə,  həqiqətə  uyğün  olmayan 

hökmlər  irəli  sürür,  düzgün  olmayan  nəticələr  çıxarırlar.  Bu 

dövrdə  uĢaqlarda  təfəkkürün  inkiĢafı  əyani-əməli,  əyani-

obrazlı  və  sözlü-məntiqi  təfəkkür  istiqamətində  gedir.  Bağça 

yaĢının  sonunda  uĢaqlarda  sözlü-məntiqi  təfəkkürün  inkiĢaf 

etməyə  baĢlaması  artıq  onlarda  sözlərə  istinad  etməyin  və 

mühakimə məntiqini anlamağın meydana gəldiyini göstərir. 

Bağça  yaĢı  dövrdə  uĢağın  nitq  inkiĢafında  da  əsaslı 

irəliləyiĢ baĢ verir.  

Bağça  yaĢı  dövründə  uĢaqların  nitqi  daha  əlaqəli 

xarakter  daĢımaqla  dialoq  forması  əldə  edir.  Erkən  uĢaqlıq 

dövrü  üçün  xarakterik  olan  nitqin  situativliyini  bu  dövrdə 

kontekstli  nitq  tutmağa  baĢlayır  ki,  bu  da  dinləyicidən 

situasiya haqqında müvafiq izahat tələb etmir. Əvvəlki dövrə 

nisbətən  bağça  yaĢlı  uĢaqlarda  daha  mürəkkəb,  müstəqil  nitq 

forması olan müfəssəl (geniĢ) monoloji ifadə forması təzahür 

və inkiĢaf edir. 

Bu dövrdə nitq inkiĢafının digər sahələrində də irəliləyiĢ 

baĢ verir. Hər Ģeydən əvvəl uĢağın söz ehtiyatı artır, təxminən 

3000-4000-ə  çatır.  Bunlardan  xeyli  hissəsi  (təxminən  1500) 

passiv  söz  ehtiyatı  olur.  UĢaqlarda  nitqin  fonetik  və 

qrammatik  cəhətdən  inkiĢafı  baĢ  verir.  Bütün  bunlara 

baxmayaraq həmin dövrdə bəzi uĢaqlar bəzi səsləri,  məsələn, 

r  ,  l,  Ģ  səslərini  tələffüz  etməkdə  çətinlik  çəkirlər.  Belə 

qüsurlar  uĢağın  nitq  orqanları  inkiĢaf  etdikcə,  düzgün  təlim-

tərbiyə sayəsində tədricən aradan qalxır. 

Məktəbəqədər  yaĢ  dövründə  dialoji  nitqin  inkiĢafı  və 

təkmilləĢməsi  ilə  yanaĢı,  monoloji  nitq  də  inkiĢaf  etməyə 

baĢlayır.