MahirəNərimanqızı

Q.Olport
və 
Q.Merreyin persionoloji nəzəriyyəsidir
. Amerika psixoloqu 
Qordon Olport (1897- 1967) Ģəxsiyyətin öyrənilməsinə sistemli 
yanaĢmanın ilk təĢəbbüskarlarından biri olmuĢdur. Onun fikrincə insan 
«açıq sistemdən» ibarətdir. Bu o deməkdir ki, insanın inkiĢafı daima 
baĢqa adamlarla qarĢılıqlı əlaqədə, qarĢılıqlı münasibətdə baĢ verir. 
Ġnsan təkcə onu əhatə edənlərə nə isə bəxĢ etmir, özü də onlardan nə isə 
alır. Olport Ģəxsiyyətə insanlar arasındakı geniĢ əlaqə sistemindən 
törəyən bir hadisə kimi baxır. Olporta görə Ģəxsiyyət münasibətlərin qəti 
modelidir. Olporta görə Ģəxsiyyətin inkiĢafı bioloji tələbatların 
məcburiyyətindən azadlığı, onun motivlərinin avtonomluq dərəcəsi ilə 
müəyyən edilir.
ġəxsiyyətin eksperimental nəzəriyyələri içərisində Amerika 
psixoloqu 
A.Kellinin
(1905- 1966) «
Şəxsiyyətin konstruktorlar»
konsepsiyası da xüsusi yer tutur. Onun fikrincə Ģəxsiyyətin psixi 
proseslərinin təĢkili onun gələcək hadisələri qabaqcadan necə 
sezməsindən, düĢünməsindən asılıdır. Bu fərziyyələrin təsdiq 
olunmaması sisteminin çox və ya az dərəcədə yenidən təĢkil edilməsinə 
gətirib çıxarır ki, bu da gələcək haqqında sonrakı xəbərvermənin 
adekvatlığını yüksəltməyə səbəb olur. Kelli bir sıra konkret psixoloji 
metodikalara tətbiq oluna bilən «
repertuar şəbəkə»
metodiki prinsipini 
iĢləyib hazırlamıĢdır. Hal-hazırda bundan klinik və təlim 
psixologiyasında müvəffəqiyyətlə istifadə olunur.
ġəxsiyyətin əsas nəzəriyyələri içərisində 
koqnitiv
nəzəriyyə də 
mühüm yerlərdən birini tutur. Bunlardan ən çox diqqəti cəlb edəni 
Amerika psixoloqu
L.Festinqerin koqnitiv dissonans nəzəriyyəsidir
. 
Bu nəzəriyyəyə görə əgər fərdin Ģüurunda eyni bir obyektə və hadisəyə 
dair məntiqi cəhətdən bir-birinə zidd olan bilik qarĢılaĢırsa, onda fərd bir 
növ diskomfortluq hissi keçirir və o həmin hissdən yaxa qurtarmağa 
çalıĢır. Bəzən obyektiv Ģəraitdən asılı olaraq bu və ya digər Ģəkildə 
hərəkət etməli olur. Bu zaman insanın bilikləri ilə real davranıĢı arasında 
ziddiyyət meydana gəlir. Yerinə yetirilən iĢ cansıxıcı olur. Ona görə də 
fərd bu vəzifəni yerinə yetirmək, həmin vəziyyətdən çıxmaq üçün 
müvafiq obyektlər və ya hadisələr haqqında öz biliyini və ya sosial 
ustanovkasını yenidən qurmağa, təĢkil etməyə çalıĢır ki, onların 
arasındakı həmin ziddiyyəti aradan götürmüĢ olsun. L.Festinqerə görə 
öz hərəkətinə, davranıĢına bəraət qazandırmağı gücləndirməyə çalıĢan 
insan ya öz davrvnıĢını dəyiĢir, ya özünün hərəkətinin bağlı olduğu 
obyektə münasibətini dəyiĢir, ya da həmin davranıĢın özünə və 

---