www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
173
baĢqalarına əhəmiyyətini qiymətdən salır.
Şəxsiyyətin biheviorist nəzəriyyəsi də psixologiya tarixində
özünə müvafiq yer tutmuĢdur. Bu sahədə
B.F.Skinnerin (1904-1990)
nəzəriyyəsi xüsusilə diqqəti cəlb edir. B.Skinner müasir Amerika
biheviorist psixologiya məktəbinin nümayəndəsi olmuĢdur. O,
neobiheviorizmin əleyhinə çıxmıĢ, psixologiya yalnız stimul, reaksiya
və həmin reaksiyanın möhkəmləndirilməsinin zahiri müĢahidə olunan
qanunauyğunluqlarını qeyd etməklə kifayətlənmiĢdir. B.Skiner
«
Operant» (operasiya, əməliyyat sözündən) öyrənmə konsepsiyasını
irəli sürmüĢdür. Bu konsepsiyaya görə orqanizm məhz ona görə yeni
reaksiya verir ki, özü onu möükəmləndirir və yalnız bundan sonra xarici
stimul reaksiya yaradır. Ġlk növbədə Skinner operant davranıĢı bir sıra
orijinal metodika və cihazları tətbiq etməklə öyrənmiĢdir. O,
proqramlaĢdırılmıĢ təlimin əsasını qoymuĢdur.
A.Bandur və D.Dollardın sosial təlim nəzəriyyələri də
Ģəxsiyyətin biheviorist nəzəriyyələri içərisində özünəməxsus yer
tutmuĢdur.
Nəhayət,
humanist nəzəriyyə də Ģəxsiyyət haqqında psixoloji
nəzəriyyələr içərisində özünə sanballı yer tutmuĢdur. Bunlardan
K.Rocersin və A.Maslounun özünüaktuallaĢdırma nəzəriyyəsi və
R.Meyyin ekzistensional psixologiyası xüsusi diqqət doğurur. Həmin
nəzəriyyə tərəfdarları Ģəxsiyyətə cəmiyyətdəki həyat və fəaliyyət
prosesində yaranan hər hansı bir psixoloji törəmə kimi, insan
təcrübəsinin inkiĢafı, ictimai davranıĢ formalarının mənimsənilməsi
məhsulu kimi baxırlar.
Həmin istiqamətin nümayəndələrinin əsərlərində tez- tez belə bir
fikir irəli sürülür ki, insanda əvvəlcədən
