MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
22 
Uzun müddət psixologiyanın predmeti 
ruh
olmuĢdur. 
Lakin müxtəlif dövrlərdə ruh anlayıĢı müxtəlif məzmun, 
mahiyyət kəsb etmiĢdir. «Ruhi aləm» anlayıĢının əmələ 
gəlməsi ibtidai insanların animistik görüĢləri ilə əlaqədardır. 
Ġbtidai insanların təsəvvürlərində ruh bədəndən aydın surətdə 
ayrılmır. Bu təsəvvürlər həyat fəaliyyəti və Ģüur, o cümlədən 
yuxu, ölüm, ürəkkeçmə və s. hadisələrin elməqədərki, primitiv 
– materialist Ģərhi nəticəsində əmələ gəlmiĢdi. Belə hadisələrin 
səbəbini izah etməkdə çətinlik çəkən ibtidai insanlar onların 
bilavasitə qavranılan zahiri cəhətlərini onun əsl mahiyyəti kimi 
qəbul edirlər. Qədim insanlara görə insanın ruhu – onun 
bənzəridir. Onun tələbatı və adətləri, mövcudluq Ģəraiti canlı 
insanlarda olduğu kimidir.
Bununla yanaĢı, hesab edilirdi ki, ruhun baĢlıca 
funksiyası bədəni fəallaĢdırmaqdır. Qədim dövrün alimləri – 
psixoloqlar hesab edirdilər ki, bədən ətalətdə olan kütlədir və 
onu məhz ruh hərəkətə gətirir. Ruh yalnız fəallıq üçün enerji 
vermir, eyni zamanda onu istiqamətləndirir, insanın davranıĢını 
tənzim edir.
Tədricən ruhun funksiyasına idrak da əlavə olundu. 
Beləliklə, fəallığın mənbəyi kimi idrak, onun mərhələləri 
psixoloji tədqiqatların mühüm məsələlərinə çevrildi. 
Orta əsrlərdə ruhun öyrənilməsi ilə bağlı dini 
nəzəriyyələr meydana çıxdı və elmi araĢdırmaları sıxıĢdırmağa 
baĢladı. Buna görə də formal olaraq psixologiyanın predmeti 
dəyiĢmədi, bədənin fəallığının növləri, idrakın xüsusiyyətləri, 
ilk növbədə hissi idrak tədqiq olunurdu. Tənzimedici funksiya, 
iradi davranıĢ, məntiqi təfəkkür və s. ilahi iradə, allaha inam 
kimi təqdim olunmağa baĢlandı. 
Lakin dini ideologiya real aləmə neqativ münasibət 
formalaĢdırmıĢdı, haqq-təalaya qovuĢmaq istəyən insandan özü 

---