VI. 24.2. Təlim və psixi inkiĢaf
Təlim və psixi inkiĢafın qarĢılıqlı əlaqəsi daima diqqəti
cəlb edən məsələlərdən biri olmuĢdur. Lakin ilk baxıĢda asan
görünən bu məsələ daim mübahisələrə səbəb olmuĢ, təlim və
psixi inkiĢafın qarĢılıqlı əlaqəsi məsələsi həmin sahədə
tədqiqat aparan alimlər tərəfindən müxtəlif istiqamətdə Ģərh
olunmuĢdur.
Vaxtilə alman psixoloqu
V.Ştern
belə bir müddəanı əsas
www.elmler.net
-
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
Ümumi psixologiya.
Psixologiya
313
313
313
313
313
313
313
313
313
tuturdu ki, təlim inkiĢafın arxasınca gedir və ona uyğunlaĢır.
Bu fikrin əksinə olaraq görkəmli rus psixoloqu
L.S.Vıqotski
təlim və tərbiyənin uĢağın psixi inkiĢafında
həlledici rolunu
göstərmişdir. Onun fikrincə,
təlim
inkişafdan irəli gedir və
onu öz arxasınca aparır.
MəĢhur Ġsveçrə psixoloqu
J.Piaje
də bu məsələdə
V.ġternə uyğun mövqe tutmuĢdur. O, belə hesab edir ki,
uĢağın psixi inkiĢafı özünün daxili qanunlarına malikdir və bir
sıra özünəməxsus mərhələlərdən keçir. Onun fikrincə təlim
inkiĢafa heç bir əsaslı təsir göstərə bilməz. Ona görə də təlim
inkiĢafa uyğunlaĢmalı və onun tənzim edilməsi üçün məhz
inkiĢafın səviyyəsi əsas götürülməlidir. Bununla da J.Piaje
təlimin inkiĢafetdirici təsirini kölgədə buraxır.
MəĢhur Amerika psixoloqu
C.Bruner
isə bu məsələdə
tamamilə baĢqa mövqe tutmuĢ, təlimin inkiĢafdakı rolunu
həddindən artıq ĢiĢirtmiĢdir. Onun fikrincə hər bir uĢaq
inkiĢafın istənilən mərhələsində, əgər həmin yaĢ üçün optimal
olan təlim metodları tapılıbsa, əgər o yaxĢı təlim edilirsə,
istənilən materialı tamamilə mənimsəyə bilər. Göründüyü
kimi C.Bruner Ģagirdlərin əqli inkiĢafında təlim prosesinin
həlledici rol oynadığını qəbul etsə də, uĢağın yaĢ hüdudlarını
silib atır.
Bütün bu fikirlər bir daha göstərir ki, təlim və psixi
inkiĢafın qarĢılıqlı əlaqəsinin düzgün müəyyənləĢdirilməsi
birinci növbədə təlimin struktur komponentlərinin dəqiq
müəyyənləĢdirilməsindən asılıdır. Bu cəhəti nəzərə alaraq
L.S.Vıqotski təlimin strukturu konsepsiyasını iĢləməyə xüsusi
fikir vermiĢ və bu sahədə əsaslı iĢlər görmüĢdür. Vıqotskinin
həmin sahədəki ideyaları, gəldiyi nəticələr onun tələbələrinin
və ardıcıllarının xüsusi təlim konsepsiyası yaratmalarına
imkan vermiĢdir.
L.S.Vıqotski bilik, bacarıq və vərdiĢlərə yiyələnmək və
ümumi keyfiyyətlərə, qabiliyyətlərə (mücərrədləĢdirmə,
ümumiləĢdirmə, ixtiyarilik) yiyələnməyin mümkün olduğunu
|
