MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
31 
rində 350-dən artıq türk adı iĢlədib. Türkə xas olan 
keyfiyyətləri onun kimi dəqiq heç kim göstərə bilməyib. O, 
türkçülüyün əsl təbliğatçısı olub, bütün yaxĢı keyfiyətləri onun 
adı ilə bağlayıb. Lakin onun özü də etiraf edir ki, bir çox 
hallarda nə qədər axtarsa da, müəyyən qənaətə gəlməkdə 
çətinlik çəkib: 
Nə qədər oraya at çapsam da mən, 
Bir xəbər gətirmək gəlmir əlimdən.
deyir. 
Professor Ə.S.Bayramov yazır: «Nəsiminin təbliğ etdiyi 
fikir və mülahizələr, görüĢlər isə o dövrün hakim islam dini 
ideyalarının tamamilə əksinə olmuĢdur. Buna görə də onun 
Ģerlərini oxuyanlar belə ölüm təhlükəsinə məruz qalmıĢlar». 
Orta əsrlərdə, o cümlədən 1613-cü ildə 
ġah Abbasın 
(1587-1629)
Osmanlılara qalib gəlməsindən sonra Qafqazdan 
Ġrana xeyli əhali köçürüldü. Təbrizdən xeyli əhali Ġsfahana 
gətirildi. Belə yerdəyiĢmələr, təbii ki, o dövrün adamlarının 
dünyagörüĢünə təsir edir, adət-ənənələri dəyiĢdirirdi.
Orta əsrləri ġərqin intibah dövrü də adlandırırlar. Bu 
dövrdə Bağdadda, DəməĢqdə, Qahirədə və digər Ģəhərlərdə 
yeni-yeni elm ocaqları yaradıldı. Elmin müxtəlif sahələrində 
nailiyyətlər qazanıldı, görkəmli Ģəxsiyyətlər yetiĢdi. 
Bu dövrdə ərəb və fars dili, adət-ənənəsi yuxarı dairələr-
də, ədəbiyyatda geniĢ yayılsa da, sadə xalq arasında türk dili, 
türk ənənəsi qorunub saxlanılırdı. Azərbaycan xalqının psixo-
logiyası da məhz bu zəmində formalaĢırdı.
XVIII əsrin sonları – XIX əsrin əvvəllərində belə mürək-
kəblik, ziddiyyət, dolaĢıqlıq azmıĢ kimi, dini, düĢüncəsi, həyat 
tərzi tamamilə fərqli olan ruslar Azərbaycana daxil olur. 
Psixo-
loji fikrin ikinci mərhələsi başa çatır, üçüncü mərhələ başlayır.
FormalaĢmıĢ bir çox keyfiyyətlər, xüsusiyyətlər dəyiĢir. Yeni 

---