www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 164
164
prinsipial hərəkət edən insanın iradəsinin gücünü, “Ali-
mən”in zəifliyi isə öz hərəkətlərində qeyri-sabit olan insanın
iradəsinin zəifliyini bild
irməkdən ibarətdir.
Kettelə görə xarakter – insanın müəyyən münasibətlərdə
davranıĢında özünü biruzə verən, Ģəxsiyyətin əldə etdiyi daha
sabit zəruri xüsusiyyətlərinin fərdi uyğunluğudur. Bunlar
aĢağıdakılardır:
1. Özünə münasibət (tələbkarlığın, tənqidin, özünəqiy-
mətləndirmənin dərəcəsi).
2. BaĢqalarına münasibət (fərdilik və ya kollektivçilik,
eqoizm və ya alturizm, qəddarlıq və ya xeyirxahlıq,
laqeydlik və ya həssaslıq, kobudluq və ya nəzakət, ya-
lançılıq və ya düzgünlük və s.).
3. TapĢırılan iĢə münasibət (tənbəllik və ya iĢgüzarlıq,
səliqəlilik və ya pintilik, təĢəbbüskarlıq və ya
passivlik, səbirlilik və ya səbirsizlik, məsuliyyət və ya
məsuliyyətsizlik, təĢkilarçılıq və s.).
4. Xarakterdə iradi keyfiyyətlər də öz əksini tapır: çə-
tinlikləri, mənəvi və fiziki ağrıları dəf etməyə hazır
olmaq, sərbəstliyin, intizamın, inadkarlığın dərəcəsi.
Xarakterin ayrı-ayrı xüsusiyyətləri bir-birindən asılıdır və
bir-birləri
ilə
sıx
bağlıdır.
Xarakterin
əlamətləri
(xüsusiyyətləri) dedikdə insan Ģəxsiyyətinin bu və ya baĢqa
xüsusiyyətləri baĢa düĢülür. Bu xüsusiyyətlər insanın
müxtəlif fəaliyyət növlərində sistemli Ģəkildə özünü biruzə
verir və bunlara görə müəyyən Ģəraitdə Ģəxsiyyətin etdiyi
hərəkətləri qiymətləndirmək olar. Əlamətlərin birinci qrupuna
Ģəxsiyyətin istiqamətini (meylini) ifadə edən xüsusiyyətlər
(sabit ehtiyaclar, maraqlar, meyllər, ideallar, məqsədlər), ətraf
mühitə münasibətlər və bu münasibətləri həyata keçirmənin
fərdi-özünə məxsus vasitələrini təmsil edən sistem daxildir.
Ġkinci qrupa xarakterin intelektual, iradi və emosional
xüsusiyyətləri daxildir.
Xarakterin tiplərinin baĢqa təsnifatları da var. Məsələn,
insanın həyata, cəmiyyətə, mənəvi dəyərlərə münasibəti əsa-