MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
242 
242 
ümumiləĢdirmə və müqayisəyə meyl artır. Kiçik yaĢlı 
məktəblilərdə mücərrədləĢdirmənin perseptual və konseptual 
səviyyəsi inkiĢaf edərək, onların idrak fəaliyyətində mühüm 
rol oynayır. (Ə.Qədirov). 
Kiçik məktəb yaĢı dövründə uĢaqlarda təfəkkürün 
keyfiyyətləri inkiĢaf edir. Ə.Bayramovun tədqiqatları 
göstərmiĢdir ki, əlveriĢli Ģərait yaradıldıqda, hətta I-II sinif 
Ģagirdləri idrak obyektlərinin mahiyyətini anlaya bilir, oradan 
müəyyən nəticə çıxarmağa, səhvləri, uyğunsuzluqları tapmağı, 
onları törədən səbəblər barədə müəyyən mülahizələr 
söyləməyə qabil olurlar. Bununla belə kiçik məktəb yaĢlı 
uĢaqların hamısı eyni dərəcədə müstəqil və tənqidi düĢünə 
bilmirlər. 
Bu sahədə Ģagirdlər arasında bir sıra fərdi fərqlər özünü 
göstərir. Professor Ə.Bayramovun tədqiqatları kiçik 
məktəbliləri təfəkkürün tənqidiliyinin inkiĢaf xüsusiyyətlərinə 
görə aĢağıdakı qruplara ayırmağa imkan vermiĢdir: 
1) heç bir təhrik olmadan tənqidi düĢünən Ģagirdlər. Bu 
cür Ģagirdlər heç bir təhrik olmadan, müstəqil Ģəkildə öz idrak 
obyektlərinə tənqidi yanaĢır və buradakı qüsurları, 
uyğunsuzluqları görə bilirlər. 
2) qismən təhriklə tənqidi düĢünən Ģagirdlər. Bu cür 
Ģagirdə sadəcə olaraq idrak obyektində qüsur və ya 
çatıĢmazlıq olduğunu dedikdə onu asanlıqla müəyyənləĢdirə 
və düzəldə bilir. 
3) tam təhriklə tənqidi düĢünən Ģagirdlər. Bu cür 
Ģagirdlər yalnız onlara nədə səhv etdiklərini bildirdikdə 
qüsurları müəyyənləĢdirə və aradan qaldıra bilirlər. 
4) heç cür təhriklə belə tənqidi düĢünə bilməyən Ģa-
girdlər. Bu cür Ģagirdlərdə təfəkkürün ümumi inkiĢafı aĢağı 
səviyyədə olur. 
Kiçik məktəb yaĢı dövründə 
nitqin
bütün istiqamətləri 
üzrə inkiĢaf baĢ verməklə yanaĢı məktəblilər ilk dəfə olaraq 
oxu vərdiĢlərinə və yazılı nitqə yiyələnməyə baĢlayırlar. 
ġagirdlərin düzgün yazı vərdiĢlərinə yiyələnmələrinin əsası 

---