MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

36 

36 

sovetləşdirmə kimi kənar ideyaların təsirinə məruz qalmışlar. 

Quzey 

Azərbaycan 

türklərinin 

Güney 

Azərbaycan 

türklərindən 

fərqli 

olaraq 

kənar 

ideyalara 

dirəniş 

göstərməsində,  bunun  da  nəticəsi  olaraq  türkçülük  və 

müasirlik  anlayışlarını  onlardan  öncə  mənimsəmələrində 

Vətənlərinin  iki  yerə  parçlanmasından  sonra  fərqli 

vəziyyətlərdə, mühitlərdə yaşamaları səbəb olmuşdur.  

Bu  mənada,  çar  Rusiyasında  baş  verən  sosial-siyasi, 

iqtisadi dəyişikliklər və inqilablar fonunda müstəmləkə altında 

olan  bir  çox  millətlər  kimi,  şimali  Azərbaycan  xalqı  da  milli 

azadlıq  hərəkatından  kənarda  qala  bilməzdi.  Şübhəsiz,  digər 

müstəmləkə  millətlər  kimi  Azərbaycan  türklərinin  də  milli 

azadlıq  hərəkatının  əsas  özəyində  milli  ideya  və  yaxud  milli 

ideyalar dayanırdı. Çünki müstəmləkəçilikdən qurtulmaq istə-

yən millət ilk növbədə, milli ideya və yaxud milli ideyalarını 

müəyyənləşdirməli idi.  

Təxminən XIX əsrin ortalarından etibarən Azərbaycan 

türk  mütəfəkkirlərindən  bəziləri  (M.F.Axundzadə  və  b.) 

millətin  xilas  yolunun  İslam  dini  əsasında  axtarılmasının 

əleyhinə  çıxıb  daha  çox  yeniləşmək  adı  altında  Qərb 

mədəniyyətinə 

meyil 

göstərdiyi 

halda, 

digərləri 

(A.A.Bakıxanov,  S.Ə.Şirvani  və  b.)  Qərb  mədəniyyətindəki 

müsbət  meyilləri  inkar  etmədən,  ancaq  Türk-İslam 

mədəniyyətindən  möhkəm  yapışıb  ilkin  İslam  və  Türk  adət-

ənənələrini  dirçəltməklə  cəmiyyətin  problemlərinin  həll 

olunmasına inanırdılar. Bununla da, XX əsrin əvvəllərində bu 

mütəfəkkirlərin  sələfləri  arasında  əsasən  qərbçiliyə-

avropalaşmağa 

(M.A.Şahtaxtlı, 

C.Məmmədquluzadə, 

N.Nərimanov  və  b.)  meyil  edənlərlə  yanaşı,  türkçülüyü  və 

islamçılığı  (Türk-İslam  mədəniyyətini)  önə  çəkənlər  (Ə.Hü-

---