MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
542 542 qoruyub saxlamaq mümkün olmadı. Bizə elə gəlir ki, milli şüuru zədələyən əsas işlərin təməli də əsasən, bu dövrdə qoyuldu. Belə ki, sovet ideoloqları üçün milli ruhlu azərbaycançılıq qəbul edilməz bir ideologiya idi və ona qarşı alternativ ideyanın yaranması lazım idi. Belə bir ideya isə tezliklə yarana bilməzdi. Bu baxımdan Sovet dövründə milli azərbaycançılığa qarşı qoyulmuş Sovet Azərbaycanı – beynəlmiləlçi və kosmopolit Azərbaycan ideyası tədricən meydana çıxdı və iki mərhələdən: 1) 1920-1936-cı illər; və 2) 1937-1991-ci illərdən keçməli oldu. Beynəlmiləlçi və kosmopolit Azərbaycan ideyasının müəllifləri ilk mərhələdə milli azərbaycançılığa qarşı qəti şəkildə çıxa bilmədikləri üçün, sadəcə onu sübut etməyə çalışırdılar ki, Azərbaycan türkçülüyü osmançılıqdan və yaxud da Türkiyə türkçülüyündən tamamilə fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Başqa sözlə, bu dövrdə bir çox sovet ideoloqları Azərbaycan türkçülüyü ilə Türkiyə türkçülüyü arasındakı ziddiyyətlərdən, fərqlərdən bəhs edir, ancaq çox dərinə gedə bilmirdilər. Şübhəsiz, onların bütövlükdə türkçülüyə qarşı çıxmalarında başlıca əngəl türkçülüyü rəsmi olaraq (türk dili, türk milləti və s. kimi) Azərbaycan Cümhuriyyəti kimi Sovet Azərbaycanın da qəbul etməsi idi. Bu baxımdan 1920-1930-cu illərdə sovet ideoloqları və onların Azərbaycandakı məsləkdaşları Azərbaycan milli ideyasının tərəfdarlarını (H.Cavid, Ə.Cavad, B.Çobanzadə və b.) türkçlükdən daha çox osmançılıqda, osmanlı şivəsini və ədəbiyyatını Azərbaycanda təbliğ etməkdə, eyni zamanda panturanizmdə (türk birliyində), panislamizmdə (islam birliyində) ittiham edə bilirdilər. Bununla da, sovet ideoloqları, o cümlədən bəzi yerli ziyalılar Azərbaycan türklüyünün Türkiyə türklüyündən tamamilə fərqli olması, hətta «osmanlı türkçülüyü» ideyasının Azərbaycan xalqına zərərli olmasının rəsmi şəkildə təbliğatına başlamışlar. De-
|