MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
128 128 bu xətti vaxtilə eyni fikirlərdən çıxış etmiş Axundzadənin yolundan çox da fərqlənmirdi. Bu yolu tutan Axundzadə əvvəlcə İslam mədəniyyətindən, daha sonra Türk mədəniyyətindən imtina etmişdir. Şahtaxtlı, Məmmədquluzadə, Qəmküsar və onlarla həmfikir olanlar İslama münasibətdə birmənalı şəkildə Axundzadənin yolunu davam etdirdiyi halda, milli mədəniyyət məsələsində bir qədər ehtiyatlı mövqe tutmuşlar. Ancaq o da maraqlıdır ki, bu mütəfəkkirlər milli mədəniyyət məsələsində ümumtürk ruhunu deyil, daha çox Rus-Avropa-Qərb ideoloqlarına sərf edən xüsusiliyi qəbul etmişlər. Belə ki, milli mədəniyyət məsələsində ümumtürk ruhlu türk ədəbiyyatını, türk tarixini, türk dilini müdafiə etməmiş, daha çox lokanik tarix və dildən çıxış etmişlər. Hər halda, onların ortaq türk dili əvəzinə, məhəlli türk dilini müdafiə etmələri, eyni zamanda ortaq əlifbanın aradan qaldırılması prosesində müəyyən əməkləri danılmazdır. Yeri gəlmişkən, çar Rusiyası dövründə «İslam birliyi» məsələsində müsəlmanlar arasında təfriqə salan Rus-Avropa- Qərb ideoloqları ilk dövrlərdə yerli türkçülüyə (Rusiyada baş qaldıran türkçülüyə) bir o qədər toxunmurdular. Çünki ilk mərhələdə onlar türkçülüyü «İslam birliyi»nin parçalanması baxımından mühüm hesab edirdilər. Hətta, bu meyil SSRİ-nin mövcudluğunun ilk dövrlərində də özünü büruzə verirdi. Bu mənada, «Molla Nəsrəddin» jurnalı, Allahsızlar İttifaqı, «Yeni türk əlifbası» və s. məsələlər «İslam birliyi»ni parçalamağa xidmət etmişdir. Beləliklə, çar Rusiyası və Avropa ideoloqlarının maraqlı olduğu əlifba və din islahtlarını SSRİ həyata keçirmiş oldu. Çox yazıqlar olsun ki, rus-mason-bolşefaşistlərinin əvvəlcədən planlaşdırılmış «islahatlar» oynunda M.A.Şahtaxtlı, |