MahirəNərimanqızı

romantik ədəbiyyatda -  Azərbaycan romantizmində  öz əksini 

tapmışdır.  Bu  mənada,  Məhəmməd  Hadi  ilk  dəfə  şeirdə 

Azərbaycan  türk  millətinin  istiqlalından  bəhs  etmişdir:  «Həqiqi 

arzumuz  intizami-hali-millətdir,  Məsaimiz  bütün  məsrufi-

istikmali-millətdir, 

Əsasi-fikrimiz  təmini-istiqbali-millətdir,  

Ürəkdə  bəslənən  amalımız  iqbali-millətdir,  Yeganə  nöqteyi-

mətlub  istiqlali-millətdir»  [97,  29].  Bununla  da,  o,  Azərbaycan 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

164 

164 

türklərinin istiqlalı ideyasını irəli sürmüş və bunu  əldə  etməyin 

gərəkli  olmasını  bildirmişdi  [52,  167].  Çünki  Hadi  bir  tərəfdən 

dünya millətlərini göz önünə gətirərək  «yox millətimin xətti bu 

imzalar  içində»  [97,130]  yazmış,  başqa  tərəfdən  isə  gələcəkdə 

millətinin  xəttinin  bu  imzalar  arasında  olacağına  ümid  etmişdi. 

Milli  istiqlal  gerçəkləşəndə  isə,  «Türkün  nəğməsi»  şeirində  o 

yazırdı ki, türkün tökülən qanları, məfkurə yolunda gördüyü işlər 

hədər getməmişdir [53, 105]. Hadi birmənalı şəkildə Azərbaycan 

Cümhuriyyətini türk dövləti adlandırmışdı: «Ey Türk dövləti, və 

ya bəxti-növcavan» [175

a

, 164].  

Romantik  ədəbiyyatın  başqa  bir  nümayəndəsi  Abbas 

Səhhət də hesab edirdi ki, İslam dini və Türklük Milli ideyanın 

əsas  təməlləridir.  Bu  baxımdan  türklüyü  və  islamlığı  vəhdətdə 

götürən  Səhhət  müsəlmanları-türkləri  oyanmağa  və  birləşməyə 

çağırırdı: «Millət, ey banisi-həyati-vətən!  Oyan, ey milləti-əziz, 

oyan! Sənə vabəstədir nicati-vətən» [199, 41]. Səhhətin fikrincə 

millətin oyanışında Avropa dəyərlərini inkar etmək də [28, 327], 

onu ideallaşdırmaq da doğru deyildir. Çünki avropalıları təqlidən 

bütün  varlığımızı,  dini  imanımızı  və  milli  hürriyyətimizi  məhv 

edə  bilərik.  Qərbpərəstlərin  evlərində  yüz  cildlərlə  Avropa 

ədiblərinin əsərləri olduğu halda, bir vərəq türkcə yoxdur deyən 

A.Səhhət  qeyd  edirdi  ki,  «ruspərəstlər»  yalnış-doğru  rusca 

danışır,  türk  yox,  rus  qəzetləri  alırlar:  «Biz  bununla 

mədəniləşmirik,  fəqət,  avropalılara  bir  nəfər  də  avropalı 

qazandırırq,  «biz»  isə  yox  oluruq!  Canım!  Bu  qədər  laqeydlik 

olarmı?  Kim  ki,  iki  kəlmə  «net»  ilə  «yes»i  bildi,  dırnaqlarını 

uzadıb,  başına  altı  şahılıq  şapka  keçirdib  daha  islamiyyəti, 

milliyyəti  tanımır.  Əsla  türkcə  danışmağa,  oxumağa  rəğbət 

etmir» [150, 246-247].  

---