MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
84 84 osmanlı türkçülüyünə, hətta panturançılığa təkan verən ilk ziyalıdır [22, 212]. Bununla bağlı, bir məsələni xüsusilə qeyd etmək istərdik ki, Ə.Hüseynzadə siyasi-ideoloji mənada «osmanlı milləti», «osmanlı millətçiliyi»nin deyil, mərkəzi İstanbul olan «osmanlı türkçülüyü»nü müdafiə etmişdir. Çünki «osmanlı milləti» türk olmayanları da özündə əks etdirdiyi halda, «osmanlı türkçülüyü» Türk imperiyası olan Osmanlının digər türk toplumları üzərində təsirini ifadə etmiş olurdu. Y.Akçuraoğlu yazır: «Xüsusən «Füyuzat»da nəşr olunan məqalələrinin məzmun və biçimindən Hüseynzadə Əli bəyin türk, türkçü, hətta Osmanlıçı olduğuna dərhal qərar verilir. Bütün türklər arasında Osmanlı türkcəsinin yayılmasını, bütün türklərin ədəbi dilinin Osmanlı türkcəsi olmasını istəyir və özü yazılarını olduqca təmiz Osmanlı ədəbi türkcəsi ilə, o zamanlar İstanbulda mötəbər yeni ədəbiyyat cədidə üslubu ilə yazır. Siyasi cəhətdən Osmanlı dövlətini, Osmanlı türklüyünü bağımsız türklüyün nüvəsi sayır. Bu baxımdan, bütün türklük məsələsində görüşü, «Üç tərzi- siyasət»in türkçülük fikrinə yaxın deməkdir» [22, 210]. Ancaq Akçuraoğlundan fərqli olaraq, Ə.Hüseynzadə türkçülüyün siyasi-ideoloji nüvəsinin Rusiya deyil, Osmanlı Türkiyəsinin olduğunu irəl sürmüşdür. Buna səbəb kimi Rusiyadakı türk məmləkətlərinin və türklərin siyasi baxımdan əsarətdə olmasını göstərən Ə.Hüseynzadə hesab edirdi ki, yalnız siyasi və hüquqi cəhətdən müstəqil türk dövlətində türkçülük inkişaf edərək başqa türk ellərini öz ətrafında birləşdirə bilər. Onun fikrincə, yaxın zamanda isə Türk-İslam dünyasının oyanışı, inkişafı və yüksəlməsi Osmanlı dövləti, Osmanlı türklüyü ilə bağlıdır. Məhz Türkiyə türkçülüyü bütün türklər üçün siyasi güc və ideoloji mərkəzə çevrilərsə bundan Rusiya
|