MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
80 80 dinlərini (müsəlmanlıqlarını) tanımalarını vacib hesab edirdi: «Müsəlmanlar və özəlliklə türklər, harada olursa olsun, istər Osmanlıda, istər Türküstanda, istər Baykal gölü ətrafında, ya Qaraqorum civarında olsun, bir-birlərini (yəni eyni türk soyundan olduqlarını – F.Ə.) tanıyacaq, sünnilik, şiəlik və daha bilməm nəlik adları ilə məzhəb təəssübünü azaldıb «Qurani-Kərimi» anlatmaya qeyrət edəcək, dinin əsasının Quran olduğunu (yəni həqiqi islamlıqlarını – F.Ə.) biləcək olurlarsa, əl verməzmi?» [109, 30]. O, daha sonra yazırdı ki, əsil məsələ nə surətlə çalışmaq, nəyə çalışmaq və öyrənməkdir. Yəni bir millət üçün hər şeydən əvvəl arzu ediləcək qüvvətdir, bir millətin qüvvət qazanması eyni cinsli ünsürlər arasında mənəvi bağın artmasına bağlıdır, xüsusilə qarşılıqlı sevginin artmasına çalışılmalıdır. Eyni zamanda, o, Rusiyada «tatar» adlı millətin olmadığını, krımlıların, orenburqluların, kazanlıların və s. türk oğlu türk olduğunu vurğulamaqla da [109, 30-31], türkçülüyü müəyyən qədər islamçılıqdan fərqləndirmişdir. Bu baxımdan bir daha qeyd edirik ki, bu məqaləsində Ə.Hüseynzadə mədəni baxımdan milli-dini bütövlük ideyasın- dan çıxış etməklə yanaşı, müsəlmanlığın və türklüyün ayrı- ayrılıqda dərkini də vacib hesab etmişdir: «Müsəlmanız, onun üçün dünyanın hər nərəsində xeyirxahı bulunduğumuz din qardaşlarımız tərəqqi etsə biz o tərəqqiyi əz canü dil alqışlarız! Türküz, ona görə də türküz. Türkün hər yerdə tərəqqi və təkamül ilə məsud olmasını arzu ediriz» [109, 35]. Bununla da, Hüseynzadə müəyən mənada «ümmət» və «millət» anlayışlarını bir-birindən fərqləndirmiş, sonuncu məfhuma elmi dəqiqlik və konkretlik gətirməyə çalışmışdır [51, 37].
|