Mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Sutni me’yorlash va qadoqlash. 
Sut zavodlaridan 
savdo tarmoqlariga va umuman iste’molchilarga jo ‘na- 
tishdan oldin me'yorlanadi va 76+2°C da pasterlanadi.
«Sutni m e’yorlash» deb yog‘i ko‘p sutga yog‘i 
olingan yoki yog‘i kam sut qo‘shilishi va yog'dorlik 
darajasi istalgan ko‘rsatkichga keltirilishiga aytiladi. Bu 
ko'rsatkich davlat standarti (GOST 13277-67) ga ko‘ra 
3,2% ga teng boTishi kerak.
Sut zavodlarida sutni m e’yorlash ishlari maxsus 
jadvallar va me'yorlovchi separatorlar yordamida baja- 
riladi.
Pasterlanib sovitilgan sut ko‘pincha qadoqlangan 
holda sotuvga chiqariladi. Buning uchun hajmi 0,25; 
0,5 va 1 kg boTgan selofan paketlardan va maxsus 
shisha idishlardan foydalaniladi. Bu idishlar asosan 
davlat standarti (GOST 15844-70) talablari asosida ish- 
lab chiqariladi.
Hozirgi vaqtda sutni qadoqlash ishlarida hajmi 1 1 
boTgan bir marta foydalaniladigan qog‘oz paketlar 
ishlatiladi.
Aqshda hajmi 0,94; 1,9 va 3 kg boTgan bir marta 
foydalaniladigan polietilen idishlar qoTlaniladi.
So‘nggi yillarda « ap -ln » markali apparat yorda- 
mida ikki qavatli paketlar tayyorlanib sutni qadoqlashda 
birmuncha 
samaradorlikka 
erishilmoqda. 
Bunday 
paketlaming tashqi qismi yupqa parafin qavat bilan 
o'ralgan va ichki qismi polietilen plyonkasi bilan 
qoplangan. Shuning uchun paketlar o‘ziga namlik tortib 
olmaydi va o‘zidan ham namlik chiqarmaydi.
Sutni separatlash
Sutni separatlashdan asosiy maqsad uning qay- 
mog‘ini ajratib olishdan iborat. Bu tadbir maxsus 
apparat - separator yordamida bajariladi. Birinchi
134
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

separator 1879-yili shved injeneri lavall tomonidan 
yaratilgan. Keyinchalik, separatorlaming bir qancha 
maxsus mukammallashtirilgan turlari yaratila boshlandi. 
Bu borada ms olimlaridan V.Goryachkin, G.Bremer, 
G.Kuk, N.Lukyanov kabilar katta hissa qo‘shganliklari 
adabiyotlardan ma’lum.
Hozirgi 
vaqtda 
separatorlaming 
uch 
xildagi 
guruhidan foydalanilmoqda. 1. Ochiq separatorlar. 
2. Yopiq separatorlar. 3. Yarim yopiq separatorlar.
Separatorlaming hammasi o'zining tuzilishi va 
ishlash prinsipi jihatidan deyarli bir xil bo‘lgani holda 
quyidagi qismlardan iboratdir. Ya’ni sut plazmasidan 
yog‘ni ajratib oladigan barabani, shu barabanni 
harakatga keltiruvchi mexanizmi, sut qabul qiluvchi 
idish, qaymog‘ini to‘plovchi va yog‘i olinib boigan 
sutni chiqarib yuboruvchi boiim lari, shuningdek, 
separatoming barcha qismlarini o ‘ziga birlashtirgan 
staninasi shular jumlasidandir.
Separatoming barabani sutning yog‘i (qaymog‘i)ni 
ajratib berishda muhim vazifani bajaradi. U o‘zining 
tuzilishiga ko‘ra asosan sakkizta qism (bo‘lak)lardan 
tashkil topgan. Har bir qism ma’lum bir vazifani 
bajaradi. Masalan, tagligi (dnishe) o ‘zining markaziy 
naychasi 
bilan 
barabanning 
hamma 
qismlarini 
mahkamlangan holda saqlab turish vazifasini bajaradi. 
Tagligining ostidagi teshik esa separator urchug‘i 
(veretena)ni birlashtiradi. Yoki mahkamlash gaykasi 
barabanning 
barcha 
qismlarini 
mustahkamlash 
vazifasini 
bajaradi. 
Shuningdek, 
tarelka 
tutqich 
(krestovina) baraban tagligidagi markaziy naychaga 
kiydirilgan holda barcha tarelka paketlarini mahkam 
holda tutib turishda xizmat qiladi. Tarelkalar esa sutdan 
yog‘ ajratib berish imkonini yaratadi. Baraban qopqog‘i 
barcha detallami biriktirib turishda katta ahamiyatga 
egadir.
135
www.ziyouz.com kutubxonasi

---