Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob

suv 
termoizolyatsiya 
yuk 
termometr 
parraklar 
Joulning ushbu 
tajribasidan 
potensial 
gravitatsiya 
energiyasini 
issiqlikka 
aylantirish 
mumkinligi 
aniqlandi. Ya'ni, 
suvni Farengeyt 
bo‘yicha 50 
darajadan 51 
darajaga isitish 
uchun, 817 funt 
vaznli yukni 1 
futga pastga 
tushirish kerak 
ekan.

---

22 
 
SERQIRRA ENERGIYA
Xalqaro Birliklar Tizimi – SI dagi ish va energiya birligi nomi Joul (J), olim Jeyms Joul 
sharafiga atalgan. Biz 1000 Joulni turli usullar bilan olsihimiz mumkin: 
a)
64 mg glyukozani yonishidan suv hamda, karbonat angidrid gazi hosil bo„lishida. 
Glyukozada biz kimyoviy energiya deb nomlaydigan energiya turi mavjud. Bunday 
reaksiya bizning mushaklarimizda doimiy sodir bo„lib turadi va aynan uning 
natijasida biz o„z harakatimiz orqali mexanik ish bajaramiz va tanamizda issiqlik 
hosil bo„ladi;
b)
0.1600 mikrogram (1.6 10
−9
gramm) vodorodning yonib geliy hosil bo„lishida. 
Yulduzlarda sodir bo„luvchi ushbu yonish jarayoni, Quyosh energiyasining manbai 
sanaladi.
1000 J energiyaga ega bo„lgan holda biz: 
-
Tennis koptogiga taxminan 360 
tezlik berishimiz mumkin (bu kinetik energiyaga 
misoldir);
-
Pildiroqni taxminan daqiqasiga 1800 aylanish bilan aylantirib yuborshimiz mumkin 
(bu ham kinetik energiya);
-
1 kg olmani taxminan 100 metr balandlikka ko„tarishimiz mumkin (bunda olm alar 
potensial gravitatsiya energiyasiga ega bo„lib qoladi);
-
1 litr suvning haroratini 0.25 °C ga ilitishimiz mumkin (Joul, ishni issiqlikka 
aylantirgan o„sha mashhur tajribasida aynan shu ishni bajargan)
Termodinamikaning birinchi bosh qonuni quyidagicha matematika ifodaga ega: fizik 
sistemaning ichki energiyasi, issiqlikning ortishiga proporsional ravishda ortib boradi 
va bajarilgan ishga proporsional ravishda kamayib boradi. Energiyaning o„zgarishini 
Δ