Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mumtoz
partiya Kvant partiyasi 116 Ko„rib o„tganimizdek, kvant zarrachalari muayyan aniq trayektoriyaga ega bo„lmaydi, ikkita bir xil zarrachalar o„zaro ta‟sirlashganida, aytaylik, to„qnashganida, biz ularni ortidan kuzata olmaymiz va hatto ularni bir-biridan farqlay ham olmaymiz. Korpuskulyar-to„lqin dualizmi bu xossani intuitiv ravishda izohlash imkonini beradi: agar ikkita zarrachalar bir- biri bilan o„zaro muayyan masofada joylashgan bo„lsa va ularga mos keluvchi to„lqinlar o„zaro ustma-usta tushmasa, biz bu zarrachalarni alohida obyektlar tarzida qarashimiz mumkin. O„zaro ta‟sirda to„lqinlar bir-biriga halaqit beradi va o„zaro uyg„unlashib ketadi. Shu sababli ham zarrachalarning birinchisini ham, ikkinchisini ham qayerda ekanligini aniq bilishning imkoni bo„lmaydi. O„zaro ta‟sir yakunlangach, biz yana ikkita alohida zarrachalar haqida so„z yuritishimiz mumkin bo„ladi va bunda ham ulardan qaysi biri qayerda ekanligini bilolmaymiz. Matndan o„ng tarafdagi sxemada zarrachalar to„qnashuvining mumtoz varianti ( yuqorda ) hamda interferensiyaning kvant tushunchasi ( pastda ) orasidagi farq ko„rsatilgan. Mumtoz to„qnashuvdan keyin har ikkala zarracha ham aniq farqlanib turadi. Kvant interferensiyasi esa, zarrachalarning to„qnashuvdan keyingi o„zaro farqini anglahsga to„sqinlik qiladi. O„sha yili yozilgan maqolalarining birida Eynshteyn Bozening statistikasini fotonlar o„rniga moddiy zarrachalarni tadbiq etishgacha umumlashtiradi va bu orqali kvant gazi qonunlarini keltirib chiqaradi. Bozening maqolasi Plank qonunini umumiy tamoyillar bo„yicha asoslashga urinish masalasiga chek qo„ydi. Keyinchalik boshqa olimlar, chunonchi Eynshteyn, Erenfest, hamda ayniqsa Pol Dirak, Bozening gipotezalarini yanada chuqurroq tahlil qilishidi va undagi xulosalarga yanada mukammal sayqal berishdi. Plank qonunidan keltirib chiqarilgan Boze xulosalarini hozirda ayrim fizika darsliklarida uchratish mumkin va u kvant nazariyasiga butunlay va to„liq muvofiq keladi. Yüklə 3,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|