Maktabgacha ta’limni rivojlantirishda xorijiy tajribalar

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha ta’lim tizimida va bolalar hayotida xorij tajribalarni qo‘llash. So’ngi yillarda rivojlanayotgan xorij tajribalarida zamonaviy texnologiya va innavatsion metodlarni qo‘llashdan iborat. Maktabgacha ta’lim tashkilotida tarbiya bilan birgalikda jismoniy rivojlanishga katta e‘tibor beriladi. Bolaning qiziqishlari inobatga olinib, uning iqtidorini namoyish qilishga harakat qilinadi.
Kurs ishining vazifalari:
So‘ngi yillardagi zamonaviy xorij tajribalari bilan tanishtirish;
Chet davlatlardagi tajribalarni qo‘llashdagi metod va usullar;
Xorij davlatlarida Maktabgacha ta’lim tashkilotlarining rivojlanishi va malaka almashunuvi.
Kurs ishining obyekti: Ta’lim tarbiya jarayoning Maktabgacha ta’lim tashkilotida xorijiy tajribalarni qo‘llash.
Kurs ishining predmeti: Maktabgacha ta‘lim va tarbiyaning xorij davlatlardagi ilg‘or tajribalari qiyosiy tahlil asosida o’rganilgan. Asosan rivojlangan G’arb va Sharq mamlakatlaridagi maktabgacha ta‘lim shakllari va sharoitlari haqida ma‘lumotlar keltirilgan. Hamda mamlakatimizda maktabgacha ta‘lim va tarbiya sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar mazmuni va uning natijaviyligiga doir fikrlar yoritilgan. Maktabgacha ta‘lim va tarbiyaga oid xorijiy tajribalarni o’rganish yuzasidan olib borilayotgan tadqiqotlarga alohida e‘tibor qaratilgan.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi: kurs ishiga kirish, 4 ta reja, umumiy xulosa, foydalanilgan adabiyotlar roʼyxatidan iborat.

1. 
   MAKTABGACHA TA’LIM BOSHQARUVIDA XORIJIY TAJRIBALARDAN FOYDALANISH MEXANIZMI
   

Maktabgacha ta‘lim va tarbiya tizimini isloh qilishni prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev ―Yangi O’zbekiston strategiyasi kitobida ―inson kapitali tushunchasi bilan bog’laydi. Ya‘ni ―rivojlangan mamlakatlarda ta‘limning to’liq sikliga investitsiya kiritishga, ya‘ni, bola 3 yoshdan 22 yoshgacha bo’lgan davrda uning tarbiyasiga sarmoya sarflashga katta e‘tibor beriladi. Chunki ana shu sarmoya jamiyatga 15-17 barobar miqdorda foyda keltiradi. Bizda esa bu ko’rsatkich atigi 4 barobarni tashkil etadi. Binobarin, inson kapitaliga e‘tiborni kuchaytirishimiz, buning uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etishimiz shart deb, yozadi davlatimiz rahbari. Demak, maktabgacha ta‘lim tizimini rivojlantirishda prezidentimiz asarlari va ma‘ruzalari hamda Farmonlari va Qarorlarida belgilangan vazifalar metodologik asos sifatida xizmat qiladi.
Maktabgacha ta‘lim va tarbiya tizimida xorijiy davlatlarning ilg’or tajribalarini o’rganish yuzasidan alohida adabiyotlar, tadqiqot ishlari juda kam, bu boradagi manbalarning faqatgina elektron resurslari mavjud bo’lib, ularni ham internetning turli veb saytlaridan topib, tarjima qilib o’rganish mumkin. Masalan, bu mavzuda B.E.Parmonov, I.G’.Mamajonov, R.Mamatovlar, , M.X.Qilichovalar ilmiy izlanishlar olib borgan. B.E.Parmonov ―Maktabgacha ta‘lim tashkilotida bolalarni tarbiyalashda xorijiy tajribalarning psixologik jihatlari maqolasida xorijiy davlatlarning ilg’or tajribalarini yoritgan. Jumladan, Buyuk Britaniya, Rossiya federatsiyasi, Yaponiya, Germaniya kabi davlatlarining ilg’or tajriblarini tahliliy o’rgangan. I.G’ Mamajonov, R.Mamatovlar esa ―Germaniya davlati ta‘lim tizimini o’rganishda qisman maktabgacha ta‘lim tizimiga oid ma‘lumotlarni kiritib o’tgan. M.X.Qilichova maktabgacha ta‘lim va tarbiya sohasida amalga oshirilgan islohotlarning mazmun- mohiyatini hamda maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida bolalarni tarbiyalashda xorijiy tajribalarning o’ziga xos jihatlarini o’rgangan.
Maktabgacha ta‘lim va tarbiyaning davlat ta‘lim standartlariga ko’ra maktabgacha ta‘lim — maktabgacha yoshdagi bolalar qiziqishi, iqtidori, individual ruhiy va jismoniy xususiyatlari, madaniy ehtiyojlarini inobatga olgan holda hamda bolada ma‘naviy me‘yorlarning shakllanishi, hayotiy va ijtimoiy tajriba egallanishini ko’zda tutgan har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan yaxlit jarayonhisoblanadi. Mana shu jarayonda maktabgacha ta‘lim tashkilotlariga qabul turli davlatlarda turlicha ekan. (1-jadval)
Maktabgacha ta’lim tashkilotiga qabul yoshi O’zbekiston Germaniya Yaponiya Italiya Xitoy 1 yosh 4 oylik 3 yosh 3 yosh 3 yosh O’zbekiston Respublikasi ―Maktabgacha ta‘lim va tarbiya to’g’risidagi qonunning 34-moddasiga binaoan bolalar yoshlariga qarab guruhlarga ajratilgan. Jumladan, ilk rivojlanish guruhi (bir yoshdan uch yoshgacha), kichik guruh (uch yoshdan to’rt yoshgacha), o’rta guruh (to’rt yoshdan besh yoshgacha), katta guruh (besh yoshdan olti yoshgacha), maktabga tayyorlov guruhi (olti yoshdan yetti yoshgacha). Germaniyada esa bolalarga ―nafaqa chiqqan bobo, buvilar nabiralarga qarashi kerak- degan tushuncha mavjud emas. Shuning uchun ota-onalar farzandlarini 4 oylikdan boshlab bog’chaga berishga majburdirlar.
Ko’pgina nemis oilalari farzandlarini ancha erta bog’chaga beradilar. Germaniyada maktabgacha ta‘limning 6 xil turi mavjud bo’lib, ular bir-biridan tubdan farq qiladi va rang-barangligi bilan boshqa davlatlarnikidan ajralib turadi. Yaponiya, Italiya va Xitoy davlatida bolalar asosan 3 yoshdan bog’chaga qabul qilinadi. Faqatgina juda majbur bo’lgan oilalar farzandlarini bolalarga qarash markazlariga berishlari mumkin. Masalan, Yaponiyada bolalar yaslisiga (bolaga qarash markazi) bolani uch oyligidan berish mumkin, lekin bunday holat yaponlar orasida keng tarqalgan emas, chunki bunday yoshda bolani yasliga joylashtirish uchun onada juda jiddiy sabab bo’lishi kerak.
Shuningdek bunday ayol jamiyat tomonidan yaxshi ona deb baholanmaydi. Atrofdagilarning fikri esa yaponlar uchun ―eng asosiy deb hisoblanadi. Yaponiyada bolalar yaslisiga faqat ota-onasi ishlaydigan bolalar qabul qilinadi. Buning uchun munitsipalitetga ota-ona ish joyidan ma’lumotnoma va oilada boshqa bolaga qarab turuvchi oila a‘zosi yo’qligi haqida hujjatlar taqdim etilishi kerak bo’ladi.8 Mamlakatimizda esa bolalar bog’chaga bir yoshdan qabul qilinadi. Farzandi uch yoshga to’lmagan onalarga mehnat qonunchiligida imtiyozlar belgilangan. Davlatimiz maktabgacha ta‘lim tashkilotlariga qamrov masalasini oshirish hamda maktabgacha tayyorlovni to‘liq amalga oshirish maqsadida yangi tahrirdagi qonun hujjatlariga tegishli normalar kiritildi. Jumladan,
O’zbeksiton Respublikasi ―Ta‘lim to’g’risidagi qonunga muvofiq maktabgacha ta‘lim va tarbiya olti yoshdan yetti yoshgacha bo’lgan bolalarni boshlang’ich ta‘limga bir yillik majburiy tayyorlashni ham nazarda tutadi.9, 8-modda Endilikda respublikamizdagi 6 yoshdan-7 yoshgacha bo’lgan barcha ta‘lim olishga layoqati bo’lgan bolalar davlat va nodavlat maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida 1 yillik maktabgacha tayyorlov guruhida boshlang’ich sinflarga tayyorlanadi va ularga sertifikat beriladi. Bu jarayon rivojlangan mamlakatlarda esa ancha ilgari boshlanadi. Masalan, Italiyada bolalar 3 yoshdan-6 yoshgacha maktabga tayyorlanadilar. Bu jarayon davlat bog’chalarida va xususiy katolik bog’chalarida amalga oshiriladi.
Buyuk Britaniyada esa 1988 yilda «Ta‘lim to’g’risida»gi qonuni kuchga kirgan. Unda nafaqat ta‘lim standartlari, balki bolalarni maktabga qabul qilish vaqtida ruhiy rivojlanish darajasiga bazaviy baho berish ham belgilangan. Angliya, Shotlandiya va Uelsda majburiy ta‘lim 5 yoshdan, Shimoliy Irlandiyada esa 4 yoshdan boshlanadi. Shuning uchun ham majburiy ta‘limda o’qitishni boshlash muddati Yevropada eng erta deb hisoblanadi. (2-jadval)
Singapurda ham maktabgacha ta‘lim ta‘limning boshlang’ich bo’g’ini hisoblanadi. Bog’chaga bolalar 3 yoshdan qabul qilinadi. Ikki-uch yil davomida ularga ona tili va ingliz tili, o’qish, sanash, kuylash, rasm chizish, raqs tushish kabilar o’rgatiladi. Singapurda davlatga qarashli bog’chalar yo’q. Maktabgacha ta‘lim muassasalarining barchasi xususiy bo’lib, ayrimlarigina diniy tashkilot yoki jamg’armalar tomonidan boshqariladi.
Uzluksiz ta‘lim tizimida xorijiy davlatlarning ilg’or tajribalarini o’rganar ekanmiz, har bir davlat o’ziga xos bo’lgan xususiyatlariga ega ekanligiga ishonch hosil qilamiz. Bu xosliklar qaysidir jihatdan o’sha mamlakatlarning rivojlanishiga, taraqqiy etishiga ham xizmat qilganligini ko’rishimiz mumkin. Bunga hattoki tarixning ham o’zi guvohdir. Masalan, yaponlardagi bolalar bog’chalarida ta‘lim dasturlari ham inobatga olingan, yozish va o’qishdan tashqari bolalarga qo’shiq aytish o’rgatiladi, sport musobaqalari o’tkazilib, muntazam sayrlarga chiqib turiladi.
Ammo bular bilan bir qatorda bu tadbirlarni o’tkazilishidan maqsad - bolada xamjihatlik, jamoada yashash hislarini rivojlantirishdan iborat. Qo’shiq aytilsa, xor (jamoada) aytilishi kerak, yakkaxon qo’shiqchi qo’llanilmaydi, musobaqa o’tkazilayotganda yoki hamma yoki guruh g’oliblikka erishiladi, mutlaqo yakka g’olib bo’lmaydi. Bu yapon jamiyatini modernizatsiya qilishda qo’lni qo’lga berishga yo’naltiradi. Davlat va jamiyat taraqqiyoti uchun yapon sidqi dildan xizmat qiladi. Dunyo bozorini egallagan Xitoy ham bu natijaga ta‘limni isloh qiltish bilan erishdi. Xitoy xalqi butun dunyoga o'zining mehnatsevarligi bilan mashhur. Ikkinchi jahon urishidan so'ng qisqa muddat ichida Xitoy mahsulotlari dunyo bozorini to’ldirganligi buning yaqqol isbotidir. Xitoyliklar juda ham intizomli va sportsevar xalq. Albatta, farzand tarbiyasida ham bu o’z aksini topgan. Agarda Yevropa mamlakatlarida bola tarbiyasiga asosan ota-ona mas‘ul bo’lsa, Xitoyda bu narsa davlat zimmasidadir. Uch oydan boshlab chaqaloq bog’chaga topshiriladi. Bir yarim yoshdan boshlab kichik xitoyliklar raqsga tushish, ashula aytish, rasm chizish, sanash va harflarni tanishga o’rgatila boshlanadi.
Bog’chalarda tarbiya bilan birgalikda jismoniy rivojlanishga katta e‘tibor beriladi. Bolaning qiziqishlari inobatga olinib, uning iqtidorini namoyish qilishga harakat qilinadi. Boshlang’ich sinfdanoq intizomli bo’lish, injiqlik qilmaslik va yaxshi o’qish talab etiladi. Itoatkorlik va «men»ni yuzaga chiqarmaslik xitoy tarbiyasining asosidir. Xitoylik bolalarda bolaligidanoq uchta asosiy fazilat: mehnat qobiliyati, intizom va kattalarga hurmat shakllantiriladi. Ularga yoshligidanoq, nima bo’lishidan qat‘i nazar, ular eng yaxshi bo’lishi kerakligi o’rgatiladi. Ehtimol shuning uchun xitoyliklar fan, madaniyat va san‘atning barcha sohalarida yetakchi o’rinlarni egallab kelmoqdalar.
Buyuk Britaniyadagi maktabgacha ta‘lim o’quv rejasida nafaqat umumiy ta‘lim jarayoniga urg’u beriladi, balki boladagi o’qish va hisoblash kabi ko’nikmalarga alohida ahamiyat beriladi. Bunda 4-5 yoshdagi bolalar rivojlanishning olti yo’nalishidagi aniq ko’nikma va bilimlari belgilandi: shaxsiyatlik; ijtimoiy-emotsional; kommunikativ; xabardorlik; matematik; jismonan; ijodiy. Maktabgacha yoshdagi bolalar ko’p o’ynashlari kerak, lekin adabiyot va matematikani bilish doirasidagi talablar shunchali yuqoriki, o’yin uchun vaqt qolmaydi.
Maktabgacha ta'lim. Uzluksiz ta'lim tizimining birlamchi bo'g'ini hisoblangan ushbu soha har tomonlama sog'lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash va maktabga tayyorlashda g'oyat muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin, tahlillar shuni ko'rsatdiki, oxirgi yillarda turli omillar ta'sirida maktabgacha ta'lim tizimida bolalarni maktab ta'limiga tayyorlash borasida rivojlanish o'rniga, orqaga ketish holatlari, yil davomida maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta'lim muassasalariga qamrab olish ko'rsatkichlari o'sishi tendensiyasi kuzatilmadi. Aksincha, so'nggi 20 yil davomida davlat tasarrufidagi maktabgacha ta'lim muassasalari soni 45 foizdan ziyodroq kamayib, bugungi kunda respublika bo'yicha bolalarning maktabgacha ta'lim bilan qamrab olinishi 30 foizni tashkil etdi. Bunga mavjud maktabgacha ta'lim muassasalarining moddiy-texnika bazasi zamonaviy talablarga javob bermasligi, tizimda variativ dasturlar, bolalarni maktabga tayyorlash bo'yicha muqobil shakllarning ishlab chiqilmaganligi, rivojlangan mamlakatlarning tajribasi yetarli darajada o'rganilmaganligi, faoliyat yuritayotgan pedagog kadrlarning aksariyati oliy ma'lumotli emasligi, ta'lim sifati monitoringi yuritilmaganligi kabi omillar sabab bo'ldi.
Davlatimiz rahbari O'zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining 26 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimdagi nutqida: "Maqsadimiz kelgusi 3-4 yilda mamlakatimizdagi bog'cha yoshidagi bolalarni maktabgacha ta'lim muassasalariga to'liq qamrab olishdan iborat va biz bunga albatta erishamiz", - deb ta'kidlagan edi.
Maktabgacha ta'lim tizimini yaxlit uzluksiz ta'lim tizimining muhim bo'g'ini sifatida yanada takomillashtirish, maktabgacha ta'lim muassasalari tarmog'ini kengaytirish hamda moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta'minlash, bolalarni har tomonlama intellektual, ma'naviy-estetik va jismoniy rivojlantiruvchi zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini ta'lim-tarbiya jarayoniga joriy etish, ularning maktabga tayyorgarlik darajasini tubdan oshirish maqsadida ko'plab amaliy ishlar qilinmoqda. Jumladan muhtaram prezidentimizning 2018-yil 30-sentabrdagi "Maktabgacha ta'lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ-3955 qarorida ham qator ustuvor vazifalar belgilab berildi.
Jumladan:
Maktabgacha ta'lim muassasalari uchun o'quv-metodik va didaktik adabiyotlar tayyorlash, tanlash va ekspertizadan o'tkazish, shuningdek, ularni nashr qilishni takomillashtirish bo'yicha mexanizmlarni joriy etish.
Ilg'or xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida maktabgacha ta'limning muqobil shakllarini ishlab chiqish.
Davlat maktabgacha ta'lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini yaxshilash va xodimlarni moddiy rag'batlantirish uchun ularni qo'shimcha pullik xizmatlar ko'rsatishga rag'batlantirish tartibini ishlab chiqish.
Davlat maktabgacha ta'lim muassasalarida boshqaruvning zamonaviy shakllarini joriy etish orqali shaffoflikni ta'minlash.
Maktabgacha ta'lim muassasalari rahbarlari malakasini oshirish tizimini takomillashtirish.
Maktabgacha ta'lim pedagoglarini zarur metodistik materiallar bilan ta'minlash. [1]
Maktabgacha ta'lim tizimi boshqaruvini zamonaviy talablar asosida shakllantirishda va bolalalarni bugungi zamon ruhiga mos qilib tarbiyalashda xorij tajribasining o'rni katta hisoblanadi. Ushbu tizimda samarali ishlarni olib brogan va muvaffaqqiyatga erishgan xorij davlatlari juda ko'p albatta. Mana shunday yutuqlarga erishgan davlatlardan biri bu Fransiya. Mamlakatimiz uzoq yillarda buyon ushbu davlat bilan keng hamkorlik aloqalarini yo'lga qo'ygan. Joriy yilning 24-fevral kuni maktabgacha ta'lim va iqtidorli o'quvchilar bilan ishlash sohasida xorijiy hamkorlikni rivojlantirish maqsadida mamlakatimizning Fransiyadagi elchixonasi delegatsiyasi Parij akademiyasining rektori Kristof Kerrero bilan uchrashuv o'tkazdi. Uchrashuvda O'zbekiston diplomatiya vakolatxonasi rahbari Sardor Rustambayev Fransiya tomoniga mamlakatimizda maktabgacha ta'lim sohasini rivojlantirishga qaratilayotgan e'tibor va amalga oshirilayotgan keng ko'lamli ishlarning tafsilotlariga atroflicha to'xtaldi.
Shu o'rinda O'zbekistonda iqtidorli bolalar bilan ishlash va ular uchun ijtimoiy lift vazifasini bajaradigan mexanizmlar yo'lga qo'yilayotgani qayd etilgani barobarida Prezident maktablari, ijod va ixtisoslashtirilgan maktablarning faoliyati to'g'risidagi batafsil ma'lumotlar ham o'rtoqlashildi. Iqtidorli bolalar bilan ishlashda Fransiya tajribasini ham o'rganishga qiziqish borligi alohida ta'kidlandi. Suhbat chog'ida maktabgacha ta'lim va iqtidorli o'quvchilar bilan ishlash sohasidagi xorijiy tajribani, jumladan, Fransiyaning maktabgacha ta'lim tizimini har tomonlama o'rganish muhimligi qayd etildi. Rektor Kristof Kerrero o'zaro hamkorlik yuzasidan bildirilayotgan qiziqish uchun minnatdorlik bildirar ekan, mamlakatimizda maktabgacha ta'lim va iqtidorli bolalar bilan ishlash tizimini yanada takomillashtirishga o'z tashkilotining vakolati doirasida ko'maklashishga tayyor ekanligini ma'lum qildi.
U Fransiyada maktabgacha ta'lim sohasida olib borilayotgan tizimli ishlar yuzasidan qisqacha ma'lumot berar ekan, Fransiya Prezidenti jamiyatning intellektual rivojlanishini tezlashtirish va tengsizlikka barham berish maqsadida maktabgacha ta'lim tizimiga katta e'tibor berayotganini aytdi. Amaldagi tartibga ko'ra, Fransiyada maktabgacha ta'lim 3 yoshdan boshlanishi va barcha uchun majburiy ekanligi qayd etildi. U, shuningdek, poytaxt mintaqasidagi maktabgacha ta'lim muassasalari butun mamlakat bo'ylab namuna bo'lishi maqsadida "21-asrning mukammal maktabgacha ta'lim muassasi" loyihasi amalga oshirilayotganini ma'lum qildi. Mazkur loyihadan ko'zlangan asosiy maqsad barchani ta'lim bilan qamrab olish tizimni yaratishdir. Masalan, "Paris Ecole Numerique" raqamli tizimi maktabga borish uchun imkoniyati bo'lmagan o'quvchilarning onlayn ta'lim olishlari imkonini beradi. Mazkur loyihadan yana bir maqsad - ota-onalarni ham maktabgacha ta'lim tizimining sub'ekti sifatida ko'rish va ularni shu jamiyatga integratsiya qilish.
Iqtidorli bolalar bilan ishlash va ularni qanday oiladan kelib chiqqanligiga qaramay, kuchli ta'lim muassasalarida ta'lim olishlariga teng imkoniyat berish Fransiya hukumatining so'nggi 5 yillikda amalga oshirayotgan siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biri ekani ham bildirildi. Bu yo'nalishda Fransiyaning mashhur maktablari va litseylari katta tajribaga ega ekanligi alohida ta'kidlandi. Fransiya tomoni O'zbekistonning ta'lim sohasidagi tegishli tashkilotlari bilan yuqorida zikr etilgan yo'nalishlarda hamkorlik qilishga tayyor ekanligini ma'lum qildi. O'zbekistondan keladigan delegatsiyalar uchun ta'lim muassasalariga maxsus safarlarni tashkil etish imkoniyati ham mavjudligi bildirildi. Ma'lumot tariqasida qayd etish joizki, Parij akademiyasi - Il-de-Frans poytaxt mintaqasida joylashgan maktabgacha ta'lim, o'rta va oliy ta'lim muassasalarining faoliyatini muvofiqlashtiruvchi davlat organi hisoblanadi.
Ta'lim sifati ustuvorligi ta'lim siyosatining yadrosi sifatida maktabgacha ta'lim muassasasidan boshlab, ta'lim tizimining barcha bosqichlarida boshqaruvning samarali mexanizmlarini yaratish muammosini nihoyatda dolzarb qilib qo'yadi. Maktabgacha yoshdagi bolaning har tomonlama rivojlanishi, unda "komil inson" asoslarini shakllanishi va yuzaga kelish davri - noyob davr deb belgilanganligi tufayli maktabgacha ta'lim, ayniqsa muhim rol o'ynaydi.
Ta'lim sifati muammosi umumiy o'rta ta'lim, o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi va oliy ta'limga muvofiq nazariy tahlil qilingan bo'lib (R.Sh.Axlidinov, N.I.Bulinskiy, U.I.Inoyatov, V.A.Kalney, Sh.E.Kurbanov, V.P.Panasyuk, M.M.Potashnik, X.F.Rashidov, E.A.Seytxalilov, N. A. Selezneva, A.I.Subetto, U.Q.Tolipov, P.I.Tretyakov, S.T.Turg'unov, T.I.Shamova, S.E.Shishov va boshqalar tomonidan) bunday boshqaruv, uning texnologiyalarining nazariy, tashkiliy-metodik asoslari ishlab chiqilgan.
Maktabgacha ta'lim muassasasi sharoitida ta'lim sifati va samaradorligini takomillashtirishning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash, uning bazaviy komponentlarining o'ziga singdirish jiddiy nazariy eksperimental tadqiqotlarga muhtoj. Maktabgacha ta'lim muassasasi bozor munosabatlari sharoitida sifatni ta'minlovchi ta'lim tashkiloti sifatida namoyon bo'lishi ham o'rganilmagan. Shunday vaqtda o'ziga xos xususiyatlarini bilmasdan bunday sharoitda ta'lim sifatini takomillashtirish konsepsiyasini yaratish mumkin emas.
Maktabgacha ta'lim tizimini uning sifatiga muvofiq modemizatsiyalashning tahlili quyidagilar o'rtasidagi bir qator ziddiyatlami namoyon qildi:
- maktabgacha ta'lim muassasalarining ijtimoiy belgilangan maqsadlarga erishish usul va vositalarini tanlash doirasidagi bir talay huquq va vakolatlari hamda ulami amalga oshirishning ilmiy- asoslangan mexanizmi mavjud emasligi;
- maktabgacha ta'lim muassasasida shaxs va jamiyatning sifatli ta'lim olishga ehtiyoji va kutayotgan natijasi, talablarini qondirish uchun sharoit yaratishga qo'yiladigan talablar hamda real amaliyotning haqiqiy holati;
- ta'lim sifatini boshqarishga ijodiy yondashuvdan foydalanish zaruriyati hamda maktabgacha ta'lim muassasalari rahbarlarida sifatni boshqarish obyektini tizimli ko'ra bilish mavjud emasligi tufayli ta'lim jarayonining alohida tomonlariga lokal ta'sir amaliyoti;
Xorij tajribasiga yuzlanganimizda asosan uning amalga oshirilgan mexanizmlariga o'z e'tiborimizni qaratamiz. Rivojlanish prinsipi. Ushbu prinsip har qanday obyektni paydo bo'lish, shakllanish va o'zgarish jarayonida ko'rib chiqishni; uning ziddiyatli xususiyatini ochib tashlashni, miqdor va sifat o'zgarishlarini hisobga olishni, bir holatdan boshqa holatlarga o'tish imkoniyatini talab etadi. Maktabgacha ta'lim muassasalarida ta'lim jarayoni sifati va samaradorligiga tatbiqan bu prinsip quyidagilarni taqozo qiladi:
- boshqarish obyektidagi miqdor va sifat o'zgarishlarini ko'rishga, bu o'zgarishlarning xarakterini (progressiv yoki regressiv) aniqlashga imkon beruvchi ta'lim sifatining tizimli monitoringini o'tkazish;
- boshqariladigan obyektning real sifatdan potensial sifatga o'tishining sabablarini va vositalarini aniqlash;
- boshqaruvni nafaqat boshqaruv jarayonining belgilangan doirada faoliyat ko'rsatishiga, balki uning rivojlanishiga ham yo'naltirish, buning natijasida u yangi sifat holatiga erishadi;