“A” müəssisəsi üzrə
Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat 31 dekabr 20X3-cu il tarixə
(manatla)
|
Qeydlərə istinad
|
20X2
|
20X3
|
Əməliyyat fəaliyyətindən pul vəsaitlərinin hərəkəti
Hesabat dövründə xalis mənfəət və zərər
|
|
x(x)
|
x(x)
|
Aşağıdakı maddələr üzrə düzəlişlər: azlıq təşkil edən mülkiyyətçilərin payı mənfəət vergisi üzrə xərclər
qeyri-pul madələri üzrə gəlirlər və xərclər investisiya fəaliyyəti və ya maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətə aid olan digər maddələr
|
x(x)
x(x)
x(x)
x(x)
|
x(x)
x(x)
x(x)
x(x)
|
Aşağıdakı maddələr üzrə baş verən dəyişikliklər: ehtiyatlar
əməliyyat debitor borcları və gələcək dövrlərin xərcləri
əməliyyat kreditor borcları və hesablaşmalar
|
x(x)
x(x)
x(x)
|
x(x)
x(x)
x(x)
|
Ödənilmiş (qaytarılmış) mənfəət vergisi
|
|
x(x)
|
x(x)
|
Əməliyyat fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti
|
|
x(x)
|
x(x)
|
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin hərəkəti
|
|
|
|
Komisyon yığımları və ödənilmiş digər oxşar məbləğlər daxil omaqla uzunmüddətli qeyri-maliyyə aktivlərinin əldə edilməsi üçün, eləcə də uzunmüddətli qeyri-maliyyə aktivlərinə aid edilən kapitallaşdırılmayan məsrəflərlə əlaqədar pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Uzunmüddətli qeyri-maliyyə aktivlərinin satışından pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Törəmə, asılı və birgə müəssisələrdə investisiyaların əldə olunması ilə bağlı pul vəsaitlərinin xaricolmaları
Törəmə, asılı və birgə müəssisələrdə investisiyaların satışından yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
(x)
x
|
(x)
x
|
Digər tərəflərə verilmiş qısamüddətli və uzunmüddətli borclar üzrə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Digər tərəflərə verilmiş qısamüddətli və uzunmüddətli borcların geri qaytarılmasından yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Törəmə müəssisələrdə və təsərrüfat vahidlərində mövcud olan pul vəsaitləri çıxılmaqla həmin qurumların əldə edilməsi üçün pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Törəmə müəssisələrdə və təsərrüfat vahidlərində mövcud olan pul vəsaitləri çıxılmaqla həmin qurumların satışından əldə olunan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələri üzrə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələrindən yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Alınmış faizlər şəklində pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin hərəkəti
|
|
x(x)
|
x(x)
|
Səhmlərin və digər oxşar alətlərin buraxılması nəticəsində yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Müəssisənin öz səhmlərinin və digər oxşar alətlərinin geri alınması məqsədilə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Borc şəklində alınmış məbləğlərdən yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Borc şəklində alınmış məbləğlərin geri qaytarılmasına görə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Məqsədli maliyyələşdirmə şəklində pul vəsaitlərinin daxilolmaları
|
|
x
|
x
|
Məqsədli maliyyələşdirmə şəklində alınmış məbləğlərin geri qaytarılmasına görə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Maliyyə icarəsi müqavilələrinin şərtlərinə əsasən məbləğlər üzrə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Dividentlər və buna oxşar digər ödəmələr şəklində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Faizlər şəklində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
|
|
(x)
|
(x)
|
Maliyyələşmə üzrə fəaliyyətdən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti
|
|
x(x)
|
x(x)
|
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması (azalması)
|
|
x(x)
|
x(x)
|
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin hərəkəti
|
|
|
|
20X2
|
20X3
|
Bank overdraftları çıxılmaqla pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin ilin əvvəlinə olan məbləği
|
|
x(x)
|
x(x)
|
İl ərzində pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması (azalması)
|
x(x)
|
x(x)
|
Xarici valyutaların məzənnələrinin dəyişməsinin təsiri
|
x(x)
|
x(x)
|
Bank overdraftları çıxılmaqla pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin ilin sonuna olan qalığı
|
x(x)
|
x(x)
|
Pul vəsaitlərinin axını və onların təsnifatı
Müəssisənin maliyyə resurslarının (mənfəət, amortizasiya ayırma- ları) hərəkəti pul axınları formasında həyata keçirilir. Müəssisənin strateji cəhətdən idarə olunması üçün təkcə pul vəsaitlərinin ümumi həcmi deyil, həm də axınlarının kəmiyyəti və il ərzində hərəkətinin intensivliyi çox mühümdür.
Müəssisənin pul axınları konsepsiyası XX əsrin 50-ci illərinin orta- larında ABŞ-da meydana gəlmişdir və onun əsas müddəalarının hazırlan- ması ilə xarici ölkələrin iqtisadçılarından L.A.Bernstayn, U.Briqhem, J.Rişar və başqaları məşğul olmuşdur. Son onillikdə müəssisənin pul vəsait- lərinin axınının müəyyənləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi və təhlili pro- blemləri Q.Abbasovun, V.Quliyevin, H.Cəfərlinin, S.Qasımovun, S.Abba- sovanın və digər azərbaycanlı alimlərin əsərlərində müəyyən qədər
araşdırılmışdır. Problemin həllində rusiyalı alimlərdən V.Q.Artemenkonun, V.V.Kovalyovun, A.D.Şeremetin və s. adlarını çəkə bilərik.
Pul axınlarının konsepsiyasının nisbətən yaxın müddətdə meydana gəlməsi ilə əlaqədar maliyyə menecmenti və idarəetmədə, mühasibat uçotu və iqtisadi təhlildə, “pul vəsaitlərinin axını” anlayışında vahid fikrə rast gəlinmir. Belə ki, mövcud iqtisadi ədəbiyyatda aşağıdakı terminlər geniş yayılmışdır: “pul axınları”, “maliyyə axınları”, “pul vəsaitlərinin hərəkəti”, “pul axınlarının hərəkəti” və i.a.
Hər halda “pul axınları” dedikdə, birmənalı cavaba rast gəlmək qeyri- mümkündür. İqtisadçılar arasında bu anlayışla bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Məlum olduğu kimi, iqtisadiyyatda kəmiyyətlərin ölçüsünün iki əsas üsulu vardır: müəyyən tarixə (qalıq) və müəyyən axına görə (axın). Birinci üsul zamanı ani vəziyyəti qeydə alınır, ikinci üsulda isə hərəkət, yəni daxilolma və xaricolma əsas götürülür. Bundan asılı olaraq, pul axınlarının müəyyənləşdirilməsinin iki tərifi geniş yayılmışdır.
Birinci tərifin müəllifləri (J.Rişar, B.Kolass) pul axınlarını müəyyən- ləşdirmək üçün müəyyən zaman kəsiyində müəssisə tərəfindən alınan və ödənilən pul vəsaitləri arasındakı fərqi əsas götürürlər.
İkinci mövqenin tərəfdarlarının (İ.T.Balabanova, M.V.Novikova) fikrinə görə müəssisənin pul axınları özlüyündə müəyyən zaman kəsiyində pul vəsaitlərinin hərəkətini təcəssüm etdirir.
Bizim fikrimizcə, pul axınlarının müəyyən edilməsində birinci möv- qe daha məqsədəuyğundur. Belə ki, axın -hərəkət deməkdir, buna görə də pul axınları əslində pul vəsaitlərinin hərəkətini, başqa sözlə, müəyyən zaman kəsirində onların daxilolmasını və xaricolmasını təcəssüm etdirir.
Aşağıdakı şəkildə pul axınlarının hərəkətinin sxemi verilmişdir (sxem 6.1):
Uzunmüddətli borclar üzrə faizlər
|
Müəssisənin sərəncamında qalan xalis mənfəət
|
|
|
Ehtiyat fondu
Portfel investisiyaları
Sxem 6.1. Müəssisənin pul axınlarının hərəkətinin sxemi
Beləliklə, pul axınları müəssisənin hesabat, yaxud planlaşdırılan dövrdə aldığı və ödədiyi pul vəsaitlərinin ümumi həcmi deməkdir.
Dostları ilə paylaş: |
