Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi
«QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI
Yüklə 123,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
«QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI
88 O‘zbek badiiy nasri tarixi yuzasi- dan ilmiy maqola yozgan M.Abdu- vohidovaning fikricha, «Qisasi Rab- g‘uziy»dagi har bir hikoya o‘zicha mus- taqil asardir. Alohida olib qaraganimiz- da har bir hikoya bizda original asardek taassurot qoldiradi. Shularni e’tiborga olib, Rabg‘uziyning ushbu qissasini hi- koyalar to‘plami, deb atash mumkin» [Abduvohidova M., 1988: 36]. Bu fikr zohiran haqiqatga yaqin ko‘rinsa-da, unga qo‘shilib bo‘lmaydi. Negaki, bir- inchidan, asar o‘z nomi bilan “Rabg‘uziy qissalari”, hikoyalari emas. Ikkinchidan, «Qisasi Rabg‘uziy» shunchaki qissal- ar to‘plami ham emas. Asarning syujet va kompozitsiya jihatidan yaxlit ijodiy maqsad asosida yaratilgani, payg‘am- barlar hayotiga doir qissalarning yago- na mantiqqa bo‘ysundirilgani, bir-birini to‘ldirib kelishi fikrimizning isbotidir. O‘sha davr nuqtai nazaridan qara- ganda «til jihatdan «Tafsir», «Xusrav va Shirin», «Nahj ul-farodis», «Siroj ul-qulub» obidalariga yaqin turuvchi «Qisasi Rabg‘uziy» O‘rta Osiyoda yashovchi turkiy xalqlar orasida «Qisas ul-anbiyo» nomi bilan mashhur bo‘lgan» [Rabg’uziy, 1990: 6] va turli davrlarda bir necha nusxada ko‘chirib kelingan. Hozirgi kunda asarning bir necha qo‘lyozma nusxalari O‘zR FA Sharqshunoslik instituti qo‘lyozma- lar xazinasi Asosiy fondi № R3042, №10252, №7397, №1834, №6227, №11537, №6346, №6685, №6122, №11202, №12701, №7022, №1624, №5687 inventar raqamlari bilan ro‘yx - atga olingan. “Qissasi Rabg‘uziy”ning turli davlatlarda ko‘plab nusxalari saqlanib, Turkiya davlat kutubxonasida yuzdan ortiq, Qozog‘istonning Ostona shahridagi davlat kutubxonasida qirqdan ortiq qo‘lyozma va toshbosma nusxalari mavjudligi aniqlangan [Aysu Ata, 1997: 21-22; Xaliullina A., 2002: 11]. So‘nggi yillarda ham yurtimiz- da asarning qo‘lyozma va toshbosma nusxalari nashr etildi [bilmadim]1*. Akademik E.Fozilovning qayd etishi- cha, «XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlarida asar Toshkent, Qozon, Samarqand shaharlarida lito- grafik usulda bir necha marta nashr qil - ingan. Asarning nisbatan to‘la matni ilk marta rus turkshunos olimi N.I.Ilminskiy tomonidan 1859 yili Qozon shahri- da e’lon qilingan. Bu nashr keyinroq ko‘chirilgan nusxaga asoslangan bo‘lib, til jihatdan asl nusxadan ancha farq qiladi», [Rabg’uziy, 1990: 8] deb ber- iladi. Nusxalarning til jihatidan farqla- nishi anchayin o‘rinli va asosli. Biroq, masalaning yana boshqa bir tomoni ham borki, nusxalar aro o‘zgarishlar asar tilining adib qalamidan uzoqlash- ishiga sabab bo‘lgan. Biz E.Fozilovning fikriga qo‘shimcha qilib aytgan bo‘lar - dikki, yodgorlikning keyingi davrlarda ko‘chirilgan nusxalarida faqat til emas, balki syujetida ham jiddiy o‘zgarish- lar yuz berib, asarda folklorlashish ja- rayoni kuzatila boshlagan. Natijada, «Qisasi Rabg‘uziy» haqida ayrim olimlarning, xususan, tarix fanlari dok- tori I.Ostonaqulovning «1859–1916 yillarda Qozon va Toshkent shaharlar- ida bosilgan payg‘ambarlar qissalarini Rabg‘uziy nomiga nisbat berish to‘g‘ri emas. Ularni noma’lum avtor tomoni- 1 «Qisasi Rabg‘uziy»ning birinchi qismi 2013 yil «Sharq» nashriyotida qaytadan chop etildi. U 191 bet hajmida bo‘lib, R.Zaripova, N.Sa’dullaeva tomonidan tayanch manbaga asoslangan Toshkent nashri matni o‘zgartirishlarsiz hozirgi o‘zbek adabiy tilida tabdil qilingan; Qissaning Samarqand toshbosma nusxasi 2009 yil «Mumtoz so‘z» nashriyotida filologiya fanlari doktori B. Abdushukurov tomonidan hozirgi o‘zbek adabiy tilida nashr etilgan. U 207 betdan iborat bo‘lib, matndagi lavhalarning ba’zilari tushirilgan. Yüklə 123,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|