waqtinshaliq jasaw jayi, aziqlanatugin jay sipatmda paydalamladi.
Bul tur (parazit) ekinshi organizmdegi (xojeyin)
aziq zatlar
yamasa onm toqimalan esabman jasaydi. Parazittin sirtqi ortahq
penen baylanisi tiykannan xojeyin arqali amelge asadi. Olar ushm
qolayhq barha mol aziq penen tamiyinlengenliginde esaplanadi.
Bul oz gezeginde tez osiwge ham kobeyiwge sebep boladi.
Parazitler oz xojeyinin oltirmey, tek oni kiishten qaldiradi.
Parazitler: endo ham ekto (ishki ham sirtqi) parazitlerge
bolinedi. Endoparazitler
- xojeyinniii ishki orgam, toqima ham
kletkalarmda jasaydi. Ektoparazitler - xojeyin denesinin sirtqi
tarepinde jasaydi (kene, biyt, biirge).
6simlikler arasmda toliq ham yarimparazitler ajiratiladi.
Shirmawiq ham merezshopler toliq parazitler esaplansa, omela,
pogremoklar yarim parazit, yagniy ozi
erkin halda fotosintez qila
aladi, biraq suw ham mineral zatlardi xojeyin osimlikten aladi.
5.
Jirtqishliq. Organizmler arasmda ken tarqalgan biotikaliq
qatnaslardin biri jirtqishliq esaplanadi. Bunda bir tur ekinshi bir
turdi joq qiladi, yagniy jep qoyadi. Jirtqishliq tek gana
haywanlarda
baqlanip gana qoymay, baikim osimliklerde de juz
beredi. Misali: shibm-shirkey jewshi osimlikler nepentes,
aldrovanda, rosyanka, suw qaraqshismin
nasekomalarga bolgan
munasibetlerinde amq korinedi.
Jirtqishhqtin tiykargi ekologiyaliq roli tomendegilerden
ibarat:
Birinshiden, aziqlaniw processinde haywanlar bir-birleri
menen aziqlamp, tiri organizmlerde
zat aylaniwi ushin zanir
sharayat jaratadi (36-suwret).
Ekinshiden, haywanlardin sani belgili mugdarda saqlanadi.
Misali: AQSh ham Arizona shtatmda suwmlardi saqlap qaliw
ushm qasqirlardin hammesin joq qiladi. Natiyjede suwmlar sani
kobeyedi, biraq ol aziqlanatugin osimliklerdin jogaliwi menen
awqat jetispey qaladi ham de suwmlar da nabit bola baslaydi.
268
36-siiwret. Suw biocenozmdagi aziqliq baylams
Demek,
tabiyatta suwmlar da, qasqirlar da, os mlikler de
belgili bir ten salmaqliliqta saqlanip tunliwi kerek.
Jirtqishlar - birinshiden populyaciya ushm paydasiz turler,
yagniy kesellengen, gam, kiishsiz turler menen aziqlanadi.
Kobeyiw
qabiletine
iye
bolganlardi
jemeydi.
Kesellik
Dostları ilə paylaş: