osimlik , terekler ham olardin bir-birine uqsawi, bir funkciyam
ormlaw mumkin, bul halat tiirlerdin bir ekologiyaliq nishada
ekenligin korsetedi. Tasmandida^i qaltali qasqir (Thylacinus
cynocephalus) ham Evropanm apiwayi qasqm bir qiyli tirishilik
etedi, bir tipte aziqlanadi ham
har-qiyli biocenozda birdey
funkciyam (jirtqishliq) atqaradi.
Biocenoz ishindegi bir tiir ozinin rawajlamw dawirine har-
qiyli ekologiyaliq mshalardi iyelew mumkin, misali, iyt baliqlar
osimlik penen aziqlansa, er jetken baqalar (shirkeylerdi tutip)
jirtqishliq qiladi. Bul jerde har-qiyli ekologiyaliq nishaliqqa say
ham rawajlaniwga iykemlesken trofikaliq darejeler giizetiledi.
Haywanlardin qisqi ham jazgi halatlannda da tiirlishe
ekologiyaliq mshalar payda boladi.
Baliqlar, quslar, shirkeyler
migraciyasi, olardin tuqimlan, qurtlan, pilleleri har-qiyli nishada
ham olar tiirli trofikaliq halatta boladi, suw hawizlerinde
ushirasatugin
kok-jasil, jasil suw otlanmn wakilleri avtotorflar
bolip, rawajlamwdih ayirim (jaqtiliq joq, fotosintez otpeytugm)
dawirlerinde geterotrof jagdayda da aziqlaniwi mumkin. Bul
jagdayda da eki tiirli ekologiyaliq msha giizetiledi ham bul jagday
suw otlanmn ushirasatugin omi ham sol jerdegi ortaliq
faktorlarmih ozgeriwinen kelip shigadi.
Osimlikler aleminde bir yarusta ushirasatugin tiirlerdin
ekologiyaliq nishasi uqsas, lekin, olar turli ekologiyaliq nishalardi
(tobe, joqargi bos yaruslardi) iyelewi mumkin.
Biocenoz ishindegi tiirlerdiri ekologiyaliq nishalan tiirlerge
bay yamasa olarda turler az boliwi da miimkin. Tiirlerge bay
biocenozda
tirishilik resurslari, biomassalar kop, olar jaqsi
ozlestiriledi (misali, qirlar, taw janbawirlan); biocenozdin onimi
derlik utilizaciya qilmsa, onday jerlerde turler az boladi (Sahra
sholleri, shol, dalaliq zonalar).
Tabiyattagi barliq biocenozlar oz qatanna jana tiirlerdi aliw
imkaniyatina iye. Jana turler ekologiyaliq
nishada malim orrndi
iyelep, tirishilik resurslanmn utilizaciya etiliwinde qatnasadi.
Barliq biocenozlardi tiirlerge toymbagan, salistirmali turleri az
dew mumkin; turleri az ormlarga jana tiir, sort ham porodalardi
tezirek beyimlestirw, akklimatizaciya qiliw mumkin.
274