Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- • Biokos zatlar
- 1. Energetikaliq funkciya
- 2. Gazli funkciya
|
• Kos zatlar
- payda bohwinda tiri organizmler qatnaspaytugin taw jimslan, suw, minerallar ham basqalar. • Biogen zatlar - organizmler tirishiligi iskerligi jemisi sipatmda payda bolgan zatlar. Bular kushli potencial energiya deregi esaplanadi. Ogan komir, torf, neft, gaz ham basqalar kiredi. Biogen zatlardm payda boliwi menen onda tiri organizmlerdin iskeligi azaydi. • Biokos zatlar - tiri organizmler ham kosli processler natiyjesinde diiziledi. Olarga - topiraq, jemirilgen qabiqlar, barhq tabiyiy suwlar ham basqalar kiredi. Osimlikler qabil qihngan Quyash energiyasi turli processlerde ham reakciyalarmin otiwinde, yagniy: 1) energiyamn bir bolimi (1%) fotosintez processinde payda bolgan organikaliq zatlarda toplanadi: 2) jane bir b61imi (5%) japiraqlardin qiziwi ham issiliq shiganwga sanplanadi: 3) bir bolimi issiliqqa aylamp, transpiraciya processine sanplanadi. 325 Biosferadagi barliq ximiyaliq ozgerislerdi tiri zatlar basqarip turadi. Planetadagi tiri organizmlerdin 5 tiykargi funkciyalari bolip, olar tomendegilerden ibarat. 1. Energetikaliq funkciya, bul biosferanin basqa planetalar menen baylamsqanligi, yagmy quyash energiyasm qabillap, fotosintez processin otep, quyash energiyasm toplap, organikaliq zatlar payda etiwi ham olardin biosfera komponentleri arasmda bolistiriliwi. 2. Gazli funkciya, bunda gazlerdin migraciyasi ham olardin almasiwi natiyjesinde biosferanin gaz qurami tamiyinlenedi. Tiri organizmlerdin iskerligi natiyjesinde azot, kislorod, C 0 2, serovodorod, metan ham gazler payda boladi. 3. Konsentraciya - toplamw funkciyasinda tiri organizmler qorshagan ortaliqtan biogen ham mineral elementlerdi aladi ham oz denesinde toplaydi. Usi sebepli azot, kalciy, kaliy, natriy, magniy, alyuminiy ham basqa elementlerdin mugdari ortahqqa qaraganda organizmler denesinde joqari bolganligi sebepli biosferanin ximiyaliq qurami bir qiyli emes. 4. Oksidleniw ham tikleniw funkciyasi. Oksidleniw processinde zatlar ximiyaliq ozgeredi, olardm atomlan ozgeredi ham kopshilik ximiyaliq birikpeler oksidlenedi, bir formadan ekinshi koriniske otiwde biogen zatlardm oksidleniwi ham tikleniwi quzetiledi. Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|