Noosfera konsepciyasi insan ham tabiyat birligin anlatadi.
Insan tur sipatmda oz maqsetlerin amelge asmwda umtiliwi,
insannm tabiyat penen oz-ara miinasibctleri perspektivalann
belgilewde tiykargi masele bolip qala beredi.
XX asirdin ekinshi yanminda
insannm biosferadagi
processlerge tasiri uliwma planetaliq darejege jetti ham onm
turaqli ten salmaqli jagdayma kushli tasir korsetti. Jer jiizindegi
ekosistemalardin 63% ten artigi ozlestirildi, ozgertildi yamasa
buzildi.
Planetamizda
37%
tabigiy
halindagi
saqlangan
ekosistemalar bar ham usilar biosferadagi turaqli ten salmaqliliqti
tamiyinlep turipti. Bunda ekosistemadagi osimlik ham haywan
turleri jiyindisi
biota biosferada sheshiwshi, tartipke saliwshi rol
oynaydi. Ekosistemada tiri organizmler oz-ara aziqliq shinjm, zat
ham energiya almasiw arqali tigiz baylamsqan ham ondagi turaqli
ten salmaqliliq jagdayi gomeostazdi belgileydi. Tabiyattagi
6zgeris yamasa keri tasir natiyjesinde qalegen bir organizm nabit
bolsa, basqa usigan jaqm organizm omn ornm darriw iyeleydi
ham ten salmaqliliqti saqlap turadi.
Ekosistemada organizmler qanshelli kop turli bolsa da, aziq
turleri mol ham turlerdin ekologiyaliq
omin basiw imkaniyatlan
ken bolsa, ol sonshelli turaqli boladi. Adamzat tarepinen amelge
asirilip atirgan ilajlar hesh qashan biosferamn oz-ozin tiklew
qabileti ornm basa almaydi. Тек gana tabiyiy halmda saqlamp
qalgan biota biosferamn turaqli ten salmaqliligm tiklep turiwi
mumkin.
Adamzattm
bas
waziypasi
qorshagan
ortaliq
pataslamwimn aldm aliw emes, al
tabiyiy biotam saqlap qaliw
boliwi kerek.
Tabiyiy ortahq jagdaymin adamzat tasirinde ozgeriwi, janli
ham jansiz komponentlerge kushli antropogen tasir ekologiyaliq
mashqalalardi keltirip shigaradi. Insan xojaliq iskerliginin tabiyat
nizamhqlanna tuwn kelmewi, biosferamn insanga keri tasiri
ekologiyaliq mashqalalar kelip shigiwimn
tiykargi sebepshisi
esaplanadi. Jergilikli, milliy, regional ham global ekologiyaliq
mashqalalardi ajiratiw miimkin. Tabiyiy resurslardan natuwn
paydalaniw, qorshagan ortaliqtm pataslamwi, ekosistemalarga
shennen tis basim aqibetinde
ekologiyaliq mashqalalardin
330
keskinlesiwi, jergilikli, milliy, regional ham global ekologiyahq
apatshihqlarchn kelip shigiwi sozsiz.
Dostları ilə paylaş: