Manasova Izumgul Syerdanovna Qosimov Xayriddin Olimovich ovqatlanishning gigienik asoslari

Standart natriy nitrat eritmalari. 
100 ml li uchta o’lchov kolbasi-ga ishchi eritmadan 2; 5 va 10 ml 
miqdorida tomizg’ich bilan solina-di, suv qo’shib belgisigacha yetkaziladi va aralashtiriladi. Hosil qi-lingan 
standart eritmalarning har bir millilitrida tegishhcha 1,0; 2,5; 5,0 mkg natriy nitrat bo’ladi. Standart eritmalar 
chidamsizdir, ularni bevosita darajalash grafigi tuzish oldidan tayyorlash kerak. 
Darajalash grafigini tuzish. 
1. 100 ml h to’rtta o’lchov kolbasi-ning bittasiga nazorat eritma tayyorlash 
uchun 10 ml suv, qolgan-lariga har bir millilitrida 1,0; 2,5 va 5,0 mkg natriy nitrat bo’lgan standart 
eritmalardan tomizg’ich yordamida 10 ml dan solinadi. 
2. Rangli reaksiyani o’tkazish uchun har bir kolbaga 50 ml dan suv, 10 ml 1- eritma va 6 ml 2- eritma 
quyiladi. Kolbalardagi erit-malar aralashtiriladi va qorong’i joyga 5 minut qo’yib qo’yiladi. Rangh reaksiyani 
o’tkazish uchun 2 ml 3-eritma qo’shiladi, aralash-tiriladi va 20±2° C da qorong’i joyda 3 daqiqa saqlanadi. 
Kolbalarda-gi eritmalarga suv qo’shib, belgisigacha yetkaziladi va aralashtiriladi. 
3. Qizil rangning nechog’li to’q-ochligi 538 nm uzunlikdagi to’lqinda spektrofotometrda yoki yashil 
svetofiltrli fotoelektroko-lorimetrda aniqlanadi. 
4. Uchta standart eritmadan olingan o’rtacha raqamlarga qarab 23x25 sm kattalikdagi millimetrli qog’ozga 
darajalash grafigi tuziladi. 
Aniqlash yo’li. 
200 ml li o’lchov kolbasiga tahlil uchun tay-yorlangan 10 g namuna solinib, 5 ml to’ymgan 
bura eritmasi va 75 ± 2° C dagi 100 ml suv qo’shiladi. Kolba ichidagi suyuqlik qaynab turgan suv 
hammomida 15 minut davomida qizdiriladi (chayqatib 
48
turib), so’ngra 20 ± 2° C gacha sovitiladi va yaxshilab aralashtirib turib oldin 1-Karrez eritmasi va keyin 2-
Karrez eritmasi 2 ml dan qo’shi-ladi, suv solmib, belgisigacha yetkaziladi va 20 ± 2 °C da 30 minut saqlanadi. 
So’ngra kolba ichidagi suyuqlik qatma-qat filtrdan o’tka-zib filtrlanadi. Olingan filtratdan ko’pi bilan 20 ml 
miqdorida 100 ml li o’lchov kolbasiga solinib, rangli reaksiya qo’yib ko’riladi va foto-metriyadan o’tkaziladi. 
Shu bilan bir vaqtda reaktivlarga nazorat tajriba qo’yiladi, buning uchun 200 ml li o’lchov kolbasiga 10 g na-
muna o’rniga 10 ml suv olinadi. Nitrit miqdori quyidagi formulaga muvofiq hisoblab chiqiladi (100 g 
mahsulotdagi milhgrammlar hiso-bida): 
7 
_ c-200-100-100 
x
 ~ 
/wv-100 
bu yyerda: 
c — 
darajalash grafigi bo’yicha topilgan, 1 ml rangli erit-madagi nitrit miqdori, mkg; 
m 
— tortib 
olingan mahsulot, g; 1000 — milligrammlarga aylantirib hisoblash koeffitsiyenti; v — fotometrik o’lchov 
uchun olingan filtrat miqdori. (Parallel olib borilgan ikkita tahlil natijalarining o’rtacha arifmetik qiymati uzil-
kesil natija deb qabul qilinadi va 100 g mahsulotda 0,1 mg gacha aniqlik bilan hisob-lab chiqiladi.) 

---

94 

---

95 

---

96