Maqsad va vazifalar

MAQSAD VA VAZIFALAR

Kurs ishini yozishdan maqsad "Ishlab chiqarish, uning natijalari va samaradorligi" mavzusida, Mavzuni 3 bobga bo'lgan holda uni 3 bosqachda o'rganishdan iboratdirva mustaqil ravishda o'rganishdan iborat.

1-Bobda. 1-vazifamiz ishlab chiqarish jarayoni mazmuni ishlab chiqarish jarayonoda insonlarning bevosita hamda bilvosita organish, ehtiyojlarni doimiy ravishda qondirishga harakat qilish cheklangan resrtlarni mukammala ravishda ushbu jarayonga to’g’ri qo’lllay olishni organish hamda unga qoshimchalar qoshish ehtiyojlarni qondirishni o’rganishdan iboratdir. 2-ishlab chiqarishni tashkil etish uchun muhim va kerakli omillar 1 ishchi kuchi ishchi kuchini to'gri yonaltira olish va uning samaradorligiga to'siq bo'ladigan omillarni organish va uni bartaraf etish uchun kerak bo’ladigan shart sharoitlarni tashkil etish va qoshimcha rag’batlantirish boyicha yo’naltirishni va shunga o'xshash bo’ladigan barcha vaziyatni o’rganish va uni amaliyotda qo’llashni o’rganish 2 mehnat qurollari ishlab chiqarishda ish samaradorligini oshirish uchun qurollarni mukammal ravishda rivojlantirish va aftamatlashtirishni o’rganish va qoshimchar qo’shish 3 mehnat vositalari mukammal ravishda o’rganish. Siyosiy iqtisodda ishlab chiqarishda 2 turdagi Moddiy va shaxsiy omillarni o’rgansh . 3-vazifamiz, Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishdagi bir qancha omillarni organib chiqamiz bulardan fan-texnika taraqqiyotni trzlashtirish va uning natijalarini tezlik bilan ishlab chiqarishda qo’llash, ishlab chiqarishni ratsional joylashtirish, ixtisoslashtirish va koorperatsiyalash, ishlab chiqaruvchilarni rag’batlantirish va ularning faolligini oshirish va shunga oxshash omillarini organib chiqishdan iboratdir
2-bobda. Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorlini mavzusi doirasida ko'rib chiqamiz. 4-adabiyotlarga foydalanilgan holda va g’arb iqtisodchilaridan J.Klark, L.Valdes I.Fisherlar kapitalga daromat keltiruvchi, foyda keltiruvchi qiymat deb hisoblaydigan asosni o’rganamiz shu bn bir qatorda ishlab chiqarish harajatlarini organishdir 5-ishlab chiqarish samaradorligini oshirish kurs ishidagi jadval asosida yillar oraligida har bir yildagi ishlab chiqarish xarajatlari hamda ular orasidagi bog'liqlinki organib chiqgan holda ularning aylanma savdosidagi kamchiliklarni bartaraf etishdan iboratdir . 6-ishlab chiqarish umumiy va provard natijalari 1-ishlab chiqarish jarayoni iste’mol qilingan ishlab chiqarish vositalar qiymatining mahsulotga o’tgan qismi (s) 2-yangidan vujudga keltirilgan mahsulotning bir qismi, ya’ni, ishchilarga tegishli qismi –zaruriy mahsulot qiymati(s) yangidan vujudga keltirilgan mahsulotlaning mulkdorlar, tadbirkorlar va jamiyat uchun ishlab chiqarilgan qo’shimcha mahsulot qiymati (m) lardan foydalangan holda organishdir
3-Bobda. 7-Ishlab chiqarish imkoniyati chegarasini jadvallar malumotlardan foydalanib yanada aniqroq holda tasvirlash hamda ishlab chiqarish omkoniyatlari egri chizig'i yordamida usha chizqning har bir nuqtasidagi har bir vaziyatni o’rganib chiqish .8-Ishlab chiqarish bizga hamda iqtisodiyotga beradigan imkoniyatlarini baxolashdan iborat
3.2 Iqtisodiyot nazariyasi fani mavjud cheklangan iqtisodiy resurslardan qanday qilib foydalanilganda jamiyatning cheksiz ehtiyojlarini to’laroq qondirib borish mumkin, degan muammo ustida bosh qotiradi. Bunda, birinchidan, iqtisodiy resurslardan foydalanishning turli xil muqobil variantlari mavjud bo’lishi ko’zda tutilib, ulardan eng samaralisi, ya’ni jamiyat ehtiyojlarini ancha to’laroq qondiradigan miqdorda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish imkonini beradigan turini tanlab olishga harakat qilinadi. Ikkinchidan, iqtisodiy resurslar nisbatan cheklanganligi sababli jamiyat a’zolarining barcha ehtiyojlarini birdaniga qondirish mumkin bo’lmaydi. Shuning uchun jamiyatga qaysi mahsulotlarni ishlab chiqarish, qaysilaridan vaqtincha voz kechish lozimligini hal qilish, ya’ni tanlashni amalga oshirish zarur bo’ladi. Shunday tanlash orqali, resurslarning mavjud darajasida mahsulot olishning aniqlangan eng yuqori miqdori jamiyatning ishlab chiqarish imkoniyatini ko’rsatadi. Jamiyatning ishlab chiqarish imkoniyatidan to’liq foydalanish uchun, iqtisodiy resurslarning to’liq bandligiga erishish va ishlab chiqarishning to’liq hajmini ta’minlash zarur.Тo’liq bandlilik deganda biz ishlab chiqarishga yaroqli bo’lgan barcha resurslardan to’la unum bilan foydalanishni tushunamiz. Ishchi majburiy ishsiz bo’lib qolmasligi, iqtisodiyot ishlashni xohlagan va unga layoqatli bo’lgan barchani ish bilan ta’minlashi zarur, haydaladigan yerlar yoki kapital uskunalar ham bo’sh qolmasligi lozim. Ishlab chiqarishning to’liq hajmi, resurslarni samarali taqsimlashni, ya’ni ulardan mahsulotning umumiy hajmiga eng ko’p hissa qo’shadigan qilib foydalanishni va mavjud texnologiyalarning eng yaxshisini qo’llashni ham bildiradi. Ishlab chiqarish imkoniyatlari chegarasi to’g’risida yaxshiroq ta’savvurga ega bo’lish uchun:birinchidan, iqtisodiyot faqat ikki xil mahsulot non va tegirmon ishlab chiqaradi (bunda non iste’mol tovarlarini, tegirmon ishlab chiqarish vositalarini bildiradi);ikkinchidan, iqtisodiy resurslar miqdor va sifat jihatdan o’zgarmaydi;uchinchidan, mehnat unumdorligi va texnologiya doimiy bo’lib qoladi, deb faraz qilamiz.Mavjud resurslar cheklanganligi sababli iqtisodiyotning tegirmon va non ishlab chiqarishni birdaniga ko’paytirib borish imkoniyati cheklangan. Resurlarning cheklanganligi mahsulot ishlab chiqarishning cheklanganligini bildiradi. Bunday sharoitda tegirmon ishlab chiqarishni har qanday ko’paytirishga, resurslarning bir qismini - non ishlab chiqarishni kamaytirish orqali erishadi. Aksincha, agar non ishlab chiqarishni ko’paytirish afzal ko’rinsa, buning uchun zarur resurslar faqat tegirmon ishlab chiqarishni qisqartirish hisobiga olinishi mumkin.
Quyidagi jadvalda jamiyat tanlash mumkin bo’lgan sanoat tegirmonlari va non miqdorining muqobil uyg’unlashuvi keltirilgan.
Xulosa: Ishlab chiqarish jarayonida kishilar o’rtasida sodir bo’ladigan iqtisodiy munosabatlar umumiy ishlab chiqarish munosabatlarining asosiy nеgizini tashkil etib, ayirboshlash, taqsimlash va istе’mol jarayonlarida bo’ladigan munosabatlarning tavsifini bеlgilab bеradi. Shuning uchun ularni o’rganish o’ta muhim ahamiyat kasb etadi. Insoniyat zarur nе’matlar istе’molisiz yashay olmaydi. Shunga ko’ra, bu nе’matlarni muntazam ravishda ishlab chiqarish muhim hisoblanadi. Ishlab chiqarish va xizmat qilish jarayonida insonning yashashi uchun zarur bo’lgan barcha hayotiy vositalar yaratiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish omillari – yer, kapital, ishchi kuchi va tadbirkorlik qobiliyatidan iborat bo’lib, ular o’zaro bir-birlariga ta’sir ko’rsatadi. Bu omillardan birining sifat va miqdor jihatidan o’zgarishi pirovardida boshqa omillarning o’zgarishiga ham ta’sir ko’rsatadi.Ishlab chiqarish jarayonida barcha omillar harakatda bo’ladi, lеkin ular ichida jonli mеhnat, ya’ni ishchi kuchi faol bo’lib, u barcha ishlab chiqarish vositalarini harakatga kеltiradi, ularga «jon kiritadi», asosiy kapital qiymatining yo’qolib kеtmasligini ta’minlab, yangi yaratilgan tovar va xizmatlarga o’tkazadi. Va nihoyat, bu jarayonda yangi tovar va xizmatlar vujudga kеladi Yangi vujudga kеlgan tovar va xizmatlar ikki xil xususiyatga – naflilik va qiymatga ega bo’lib, ikki tomonlama hisobga olinadi: natural-ashyoviy (naflilik) tomonidan va qiymat tomonidan. Natural-ashyoviy tomondan u uch qismga: ishlab chiqarish vositalari, istе’mol buyumlari va turli xizmatlarga bo’linadi. Qiymat tarafidan ham uch qismga: istе’mol qilingan ishlab chiqarish vositalari qiymati (s), zaruriy mahsulot qiymati (v) va qo’shimcha mahsulot qiymati (m)ga bo’linadi.Bundan 100 yil ilgari marjinalistlar tomonidan kashf qilingan va iqtisodiyotning univеrsal qonuni dеb atalgan qonun – «kеyingi qo’shilgan omil (qo’shilgan kapital, qo’shilgan mеhnat) unumdorligining pasayib borish qonuni» ko’r-ko’rona isrofgarchilikka, ortiqcha xarajatlarga yo’l qo’yilmasa, hozirgi zamon fan-tеxnika taraqqiyoti sharoitida amal qilmaydi.
Transport omili. Bu omil juda muhim bo‘lib, u ishlab chiqa­rishning bevosita davom ettiruvchi tarmog‘i hisoblanadi. Shuning uchun transportning ahamiyati barcha boshqa omillar bilan birga qo‘shilib, uyg‘unlashib ketadi va uni «sof» holda ajratib olish qiyin. Shu bilan birga transport masalasi iqtisodiy-geografik o‘rin omili bilan ham chambarchas bog‘liq, zero bu o‘rin obyektning eng avvalo tashqi iqtisodiy munosabatlarini anglatadi.
Fan-texnika taraqqiyoti omili. Bu omilning ta’siri bir qator tarmoqlarning hududiy tashkil etilishida aniq va ravshan ko‘rinadi (mashinasozlik, elektrotexnika va kimyo). Shubhasiz, mazkur sanoat tarmoqlariga tegishli ko‘pgina korxonalar, ayniqsa, mashinasozlik zavodlari yuksak darajada ilmiy-texnika qudratiga ega bo‘lgan yirik shaharlarda joylashtiriladi Ishlab chiqarishning ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligi muhim kategoriya sifatida, umuman olganda, ishlab chiqarish jarayonining samaradorligini, erishilgan natija bilan jonli va buyumlashgan mehnat o’rtasidagi nisbatlarni o’rganadi. Sanoat ishlab chiqarishi samaradorligining doimiy oshib borishi ob’ektiv zaruriyat hisoblanadi va milliy daromadning keskin ko‘payishiga imkoniyat yaratib beradi. Samaradorlik umumiy nazariyasida mezon muammosi, ya’ni baholash o’lchovi, asosiy nuqtai nazar masalasi alohida o'rin egallaydi. Jami ijtimoiy mehnatni tejash, uning unumdorligi o’sishi samaradorlikning mezoni hisoblanadi. lqtisodiy hisoblash va tahlil tajribasida ikki xil samaradorlikni farqlaydilar. Birinchi – umumiy (mutlaq) samaradorlik, ikkinchisi qiyosiy samaradorlik. Sanoat ishlab chiqarish samaradorligining darajasi bir-biri bilan bog’liq o’zaro turli xil omillar ta’siri ostida shakllanadi. Korxonaning samaradorligini oshirishda muhim omil - bu ilmiy-texnik taraqqiyot. Zamonaviy sharoitda inqilobiy, sifatli o'zgarishlar, tubdan yangi texnologiyalarga, keyingi avlodlar texnologiyasiga o'tish, fan va texnikaning so'nggi yutuqlariga asoslangan iqtisodiyotning barcha sohalarini tubdan qayta jihozlash zarur. Muhandislik va texnologiyadagi tub o'zgarishlar, nafaqat texnik, balki tashkiliy, iqtisodiy va ijtimoiy omillarni jalb qilish mehnat unumdorligini sezilarli darajada oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi. Korxonalarning ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va oshirishning muhim omillaridan biri tejash rejimi hisoblanadi. Resurslarni tejash yoqilg'i, energiya, xom-ashyo va materiallarga bo'lgan o'sib borayotgan talabni qondirishning hal qiluvchi manbai bo'lishi kerak. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish asosiy vositalardan samarali foydalanishga bog'liq. Yaratilgan ishlab chiqarish potentsialidan yanada intensiv foydalanish, ishlab chiqarish ritmiga erishish, uskunaning yukini maksimal darajada oshirish, uning smenali ishini sezilarli darajada oshirish va shu asosda ishlab chiqarish maydonining har bir kvadrat metridan har bir asbob-uskunadan ishlab chiqarishni ko'paytirish kerak. Ishlab chiqarish quvvatlaridan intensiv foydalanishni tashkil etishning natijasi qo'shimcha kapital qo'yilmalarsiz mahsulotlarning o'sish sur'atlarining tezlashishi hisoblanadi. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda tashkiliy va iqtisodiy omillar muhim o'rin tutadi. Ularning roli, ayniqsa iqtisodiy munosabatlarning murakkablashishi bilan ijtimoiy ishlab chiqarish ko'lamining o'sishi bilan ortib bormoqda. Ishlab chiqarish samaradorligi darajasiga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan sanoat ijtimoiy infratuzilmasi keyingi rivojlanish va takomillashtirishni talab qiladi. Bu boshqarish, rejalashtirish, butun iqtisodiy mexanizmni iqtisodiy rag'batlantirishning shakllari va usullarini takomillashtirish. Xuddi shu omillar guruhida iqtisodiy hisobga olish va moddiy rag'batlantirish, moddiy javobgarlik va boshqa o'zini o'zi qo'llab-quvvatlaydigan iqtisodiy rag'batlantirishning xilma-xilligi keng qo'llaniladi. Korxona iqtisodiyotini jadallashtirish, resurslarning o'ziga xos iste'molini kamaytirishda mahsulotlar sifatini yaxshilash alohida o'rin tutadi. Bu vazifa doimiy e'tibor va nazorat mavzusi bo'lishi kerak, har bir mehnat jamoasi faoliyatini baholashning asosiy omili. Har qanday sanoat korxonasining maqsadi ma'lum hajmdagi va sifatdagi ma'lum mahsulot (ish, xizmat) ni ma'lum vaqt ichida ishlab chiqarishdir. Ammo ishlab chiqarish ko'lamini belgilashda ushbu mahsulotga nafaqat milliy iqtisodiy va individual ehtiyojlar, balki uning samaradorligining maksimal darajasiga erishishni ham hisobga olish zarur. Shuning uchun, sanoat korxonasining ish sifatini baholash, birinchi navbatda, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning iqtisodiy samaradorligini aniqlash kerak. Ishlab chiqarish samaradorligi barcha darajalarda boshqaruvning eng muhim sifat ko'rsatkichidir. Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi deganda, ishlab chiqarish potentsialidan foydalanish darajasi tushuniladi, bu esa ijtimoiy ishlab chiqarish natijalari va xarajatlari nisbati bilan aniqlanadi. Bir xil narxda natija qanchalik yuqori bo'lsa, u ijtimoiy zarur ishlarning birligi uchun tezroq o'sadi yoki foydali samaraning birligi uchun xarajat qancha past bo'lsa, ishlab chiqarish samaradorligi shuncha yuqori bo'ladi. Ijtimoiy ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini umumlashtiruvchi mezon bu ijtimoiy mehnat unumdorligi darajasi. Ishlab chiqarish samaradorligi bu bozor iqtisodiyotining asosiy toifalaridan biri bo'lib, u ishlab chiqarishni va har bir korxonani alohida rivojlantirishning yakuniy maqsadiga erishish bilan bevosita bog'liqdir. Iqtisodiy nazariya samaradorlik kategoriyasini ishlab chiqarish jarayonining samaradorligi, ishlab chiqarish tizimi yoki boshqaruvning o'ziga xos shakli sifatida belgilaydi. Uning eng umumiy shaklida ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi ikki miqdorning miqdoriy nisbati - iqtisodiy faoliyat natijalari va ishlab chiqarish tannarxidir. Tarixan ishlab chiqarishning barcha usullari bilan, ishlab chiqaruvchining mulkchilik shaklidan qat'iy nazar, u xarajatlar va o'z faoliyati natijalari o'rtasidagi bog'liqlikka qiziqadi. Iqtisodiy samaradorlik pirovardida mehnat unumdorligini oshirishda namoyon bo'ladi. Shuning uchun mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi mezonidir.

Takliflar

Ishlab chiqrish jarayonini keling bir boshidan boshlaylik buni bir korxona misolida oladigan bo’lsag. Kerakli boladigan resurslarni topish uni qayerdan sotib olishni o’rganishimiz kerak bo’ladi. Takfif shundan iboratki resurslarni faqatgina korxona joylashgan mamlakatdan oladigan bo’sag yaxshi albatta keeling shu resurs boshqa davlatda arzonroq bo’ladigan bo’sa uni boshqa davlatdan olib kelig orqali xarajatlarni qisqartirish uchun asosiy taklifdir. Ishab chiqarish jarayonida ishchi kuchi ya’ni inson tomonida qilinadigan mehnat kuchuni kuchaytirish hamda ishchining mehnat samaradorligini oshirish kerak qamday ularga kerakli shart sharoitlat bularga ish joyidagi qulayliklar vaqtida ovqatlanish va ularga yetarli miqdorda dam olish uchun vaqt eng asosiysi ularga doimiy ravishda ish samaradorligi yuqori bo’lgan ishchiga doimiy ravishda rag’batlantirish bu ishchilar ortasidagi mehnat korsatgichini kuchaytiradi negaki tirishib ishlagan hamda vaqt otkazish uchun ishlagan ishchiga doimiy ravishda bir xil oylik maosh beriladigan bolsa ish samaradorligi tushib ketishi aniq faktdir. Keyin ishchilarning ishlagan yan tayyorlagan mahsulotining qoymatiga qarab haq berish ham ishchilarning mehnati korsadgichlari oshishiga zamin bola oladi endi ishchi kuchi o’rniga raqamlashtirilgan tehniklarni sotib olib kelish ishchi kuchiga nisbatan ancha samadordir. Ishchi 12 oy davomida oylik oladigan bolsa raqamlashtirilgan tehnuka uchun 1 marta pul sarflar yetarlidir shu bn birgalikda doimiy ravishda ishkatish mumkin undan tog’ri va oqilona foydalanilgan holda ishlatishdir
Ishlab chiqarishda kamchiliklardan bittasi mahsulotning sifatini pasayishidir nega bunday boladi resurslarning qiymati ortganligi buninng un sabab bola oladi endi kompaniya nima qilishi kerak resurslarni o’rnini bosadigan masulotlarni olib boradi hamda shu bilan bir qatorda kompaniya boshqa kompaniyalar bilan raqobat qilishi kerak. Raqobatga keladigan bo’lsag mahsukotni yetkazib berish bilan raqobbat qila oladi. Istemolchi uchun qancha qulayliklar yaratadigan bo’lsag mahsulotimiz sotilish qiymati asta sekin ortib boradi . Reklamani kopaytirish kerakligi va uning togri foydalanish