Ma`ruza 5 Mavzu Amaliy metodlar turlari va tavsifi

Nazorat uchun savollar
1. Boshlang‘ich sinflarda tajriba va amaliy darslar qanday ahamiyatga ega?
2. Tajriba deb nimani tushunasiz?
3. Tajriba — tabiatshunosiikni o’qitishning yetakchi uslubi ekanligi haqida nima deya olasiz?
4. Oddiy tajribalarga nimalar kiradi?
5. Murakkab tajribalarga-chi?
6. Tabiatshunosiikni o’qitish metodlari tizimidagi amaliy ishlar qanday ahamiyatga ega?
7. Amaliy uslublarning turlariga nimalar kiradi?
8. Amaliy ishlarga tayyorlanishning qanday bosqichlarini bilasiz?
9. Amaliy ishlarning asosiy turiari nimalardan iborat?
10. Sinfdagi amaliy mashg'ulotlaming ahamiyati va ularni olib borish tartibi haqida qanday fikrdasiz?
11. Amaliy ishlar qanday tartibda olib boriladi?
12. Amaliy ishlarni bajarishda o'qituvchining vazifalari nimalardan iborat?
13. Ekskursiyalarda amaliy ishlar va ularning bajarilishi, ahamiyati haqida nima deya olasiz?
14. 1-2- sinf o’quvchilari ekskursiyalarda qanday amaliy ishlarni bajaradilar?
15. Eksperiment nima va uning qanday turiari bor?


Adabiyotlar

1. Grigoryants A.G. Malkino L.G. Atrof tabiat bilan tanishtirish (1-qism). T., 1987.

2. Nuriddinova M.I. Tabiatshunoslikni uqitish metodikasi, uslub va shakllari. Samarqand, 2003.
3. Grigoryants A.G. Tabiatshunoslik (4-cinf uchun darslik). T., 2001.
Tájiriybe tábiyatshiiikni o 'qitishning ámeliy metodı bolıp tabıladı. Tájiriybe oqıtıw metodı bolıp, onıń járdeminde úyrenilip atırǵan hádiyse nizamlıqın anıqlawǵa járdem beretuǵın sharayatlar jaratıladı. Tájiriybeler ótkeriwde oqıwshılarda basqa metodlar menen iyelew múmkin bolmaǵan tábiyattanıwlıq qıyalları qáliplesedi. Tájiriybeler átirap álemdi bilip alıwdıń qızıqlı hám nátiyjeli metodı bolıp tabıladı. Olar ilimiy dúńyaǵa kózqarastı qáliplestiriw, gúzetiw- asnawlıq, logikalıq oylaw hám sóylewdi rawajlandırıwda úlken áhmiyetke iye. Ol dúnyanıń materiallıqlıǵın, onı aqıl qılıp alıw múmkinligin tastıyıqlaytuǵın hár túrlı denelerdiń ózgesheliklerin bilip alıwdıń anıq ilimiy metodı bolıp tabıladı. Tájiriybeler abstrakt túsiniklerdi anıq túsiniklerge aylandırıwda balalarǵa jaqınnan járdem beredi. Mısalı, olar tek tájiriybe processindegine termometming sınap ústini temperaturanıń ózgeriwine qaray eliriwi hám tómenlewine isenim payda etediler. Tek tájiriybegine suwdiń bir jaǵdaydan ekinshi jaǵdayǵa ótiwin kórsetedi. Ápiwayı tájiriybeler oqıwshılar tárepinen úy sharayatlarında, oqıw -tájiriybe maydanında yamasa tiri tábiyaat múyeshinde ózbetinshe atqarıladı. Quramalılaw tájiriybelerdi oeqituvchi sabaqta kórsetip beredi. Sonı este tutıw kerek, mazmunı tárepinen eń ápiwayı tájiriybe tek bilim beriwi menengine emes, bálki baqlaw procesin fahmlashga, onıń nátiyjelerin tariyplewge járdem beriwi menen de qımbatlı bolıp tabıladı. Shama menen oylayıq, oqıwshılar sabaqta Quyashdıń Jer maydanına salıstırǵanda jaǵdayına qaray kuzda hawa rayınıń sovib barıwı tuwrısında bilim alıwları kerek. Bul hádiyseni túsindiriw ushın oqıtıwshı tájiriybe ótkeredi. Ol janıp turǵan shamga jińishke qaǵaz qayıschasini tutadı. Bir qayısshanı shamning tepasida, ekinshisin shamdan sal uzaǵıraqta ustap turadı. 0 'quvchilar qaǵaz qayıschalarning qaysınisi aldınlaw janǵanlıǵın búydewleri hám ne ushınlıǵın túsindirisleri kerek. 0 'quvchilar bul tájiriybe arqalı jazda hám kuzda Quyash nurlarınıń Jer maydanın qanday qizdırıwın bilip aladılar. Tájiriybediń barıwın gúzetip, oqıwshılar kuzda Quyash Jer ústinde kún sayın barǵan sayın tómenlewi tuwrısında juwmaq shıǵaradılar. Onıń qıya túsip atırǵan nurları Jer maydanınan uzoqlashib ótedi hám hawanı ısıtpaydı. Sol sebepli de kuzda suwıq tusha baslaydı. Materialdı bekkemlew ushın oqıtıwshı kórsetken hám oqıwshılaming ózleri ótkergen tájiriybelaming suwretin sızıw yamasa olardı tariyplab jazıw, birpara jaǵdaylarda onı da, bunı da orınlaw kerek. Ásbap hám zatlar menen islewde ıqtıyatlıqtı talap etiwshi tájiriybelerdi oqıtıwshınıń ózi ótkeredi. Hár qaysı tájiriybeni baslawdan aldın oqıwshılarǵa onıń maqsetin, tájiriybe ótkeriwde ne ushın tap sol ásbap hám zatlar alınǵanlıǵın jaqsılap túsindiriw, tájiriybediń ótkeriliwin gúrriń etip beriw rejesin jazıw kerek.
2. Ámeliy usıl jáne onıń túrleri
Ámeliy usıllar oqıtıwshı tárepinen tashkil etiletuǵın hám yo'naltiriladigan, oqıwshılar flkrini rawajlandırıwǵa qaratǵan sóz, kórgezbelilik hám ámeliy jumıstıń óz-ara quramalı bogia- nishida bolıwın kórsetedi. Ámeliy usıllar qoilanilishi oqıwshılar receptorları hám effektorlarining aktiv iskerligi menen baylanıslı. Ámeliy usıllar úyrenilgen materialdı tereń tusinip jetiwge, kónlikpe hám ilmiy tájriybeler payda etiwge múmkinshilik jaratadı. Ámeliy usıllardı qóllawǵa oqıwshılar iskerliginiń ózi bilim deregi esaplanadı. Bunday usıllar taypasına awızsha, jazba shınıǵıwlar, laboratoriya jumısları, mektep jer maydanı, tiri tábiyaat múyeshinde klasstan tısqarı atqarılatuǵın shınıǵıwlar kiredi.
Ámeliy usıllardıń túrlerine:
1. 0 'quvchilaming tarqatpa didaktik material menen túrli zatlar jasawı ;
2. Súwret sızıwı ;
3. Tábiyaat obiektlerin teńib alıw hám anıqlaw boyınsha jumısları ;
4. Hádiyselerdi baqlaw hám dizimnen ótkerisleri;
5. Tájiriybe ótkeriwleri (tájiriybe jardeminde máselelerdi sheshiw) kiredi. Ámeliy jumıs baslanıwı aldından qoyılǵan soraw, mashqala, máselege oqıwshılar onıń nátiyjeleri menen juwap beriwleri kerek.

3. Tábiyattanıwlıq sabaqları teńib alıw hám anıqlaw ámeliy metodlarınıń bir túri ekenligi

Tábiyattanıwlıq sabaqları teńib alıw hám anıqlaw ámeliy metodlarınıń bir túri bolıp, tarqalǵan ósimliklerdi yamasa olardıń bólimlerin ayırmashılıǵına barıp, teńib alıw qásiyetlerin uyretedi. Salıstırıwlashdagi farqga barıw oqıwshınıń anıqlaw qábiletin rawajlantıradı. Parıq etiw hám anıqlaw boyınsha jumıslar sabaqlardagina alıp barilmaydi, oqıtıwshı tábiyaatqa uyushtiriladigan ekskursiyalarda da ósimliklerdi tabıw hám toplawdı, úlgiler jıynawdı, olardıń jası, vegetativ usılları, topıraq kesmalari, mosla- isiklerin, ózgeriwshenlikti oqıwshılaming ózlestira alıw qábiletlerine qaray tańlap beriwi kerek. 0 'simliklar, olar bólimleriniń formasın bilip alıw boyınsha islerdi 0'quvchilar úy wazıypası retinde atqaradılar. Tábiyatshiiikni oqıtıw metodları sistemasında ámeliy jumıslar. Tábiyaat haqqındaǵı bilimlerdi ózlestiriwde ámeliy jumıslar úlken rol oynaydı. Ámeliy jumıslar oqıwshılami olar iskerligi processinde hár túrlı miynet operatsiyalarına úyretiw metodı bolıp tabıladı. Ámeliy jumıslarǵa oqıwshılaming ekskursiya waqtında tábiy materiallar jıynaw, mektepoldi jer maydanındaǵı hám tiri tábiyaat múyeshindegi ósimliklami baǵıw, gerbariy hám kolleksiyalar dúziw, mulyaj, maket, kórgezbeli qurallar tayarlaw sıyaqlı iskerlik turiari kiredi. Tábiyattanıwlıq boyınsha ámeliy jumıslar programma hám sabaqlıqlarǵa kiritilgen, olardıń atqarılıwı májburiy bolıp tabıladı. Olar baslanǵısh klassta politexnik tálimdi ámelge asırıwda úlken áhmiyetke iye. Ámeliy islerdiń natiyjeliligi oqıwshılardıń olardı orınlawǵa tayınlıq dárejesine baylanıslı.

4. Ámeliy jumıslarǵa tayarlanıw basqıshları

Ámeliy jumıslarǵa tayarlanıw ádetde uzaq waqtın talap etedi hám bir neshe basqıshdan ibarat boiadi: 1. 0 'quvchilaming teoriyalıq tayarlanishi. Mısalı, mektepoldi jer maydanına palız eginleri hám tábiyat kórinisili ósimliklerdi otırǵızıw aldından oqıwshılar olardıń urugiarining kógerip shıǵıwın uzaq waqıt gúzetediler. Úyde, tiri tábiyaat múyeshinde yamasa sabaqta balalar ósimlik urıwdan az-azdan hám arnawlı bir sharayat (ızǵarlıq, hawa, ıssılıq ) boigandagina rawajlanıwın anıqlaydilar. Alınǵan teoriyalıq bilimler oqıwshılardı ózlerine ajratijgan egin maydanında yamasa tiri tábiyaat múyeshinde ámeliy islerdi dıqqat menen, yodda saqlap orınlawǵa múmkinshilik beredi. Teoriyalıq tayınlıqtan keyin balalar egiw waqtında topıraqtıń jumsaq, ızǵar hám ıssı bolıwı kerekligini bilip aladılar, ámeliy ishda aktiv qatnasadılar. 2. Ámeliy ishda oqıwshılardıń barlıǵı qatnasıwları kerek. Onıń ushın balalardı jumıs orınlawǵa kerek boiadigan jumıs quralları, ásbap -úskene hám materiallar menen támiyinlew zárúr. Mısalı, gerbariy dúziw ushın yigilgan ósimlikler salınatuǵın papka, qalıń qaǵaz yamasa karton varagi, sabaq, iyne boiishi kerek. 3. Oqıwshılardıń ámeliy jumısları oqıtıwshı tárepinen qadaǵalaw etip barıladı. Ol jumıstı orınlawda qiynalganlarga waqıtında járdem beriwi kerek. Biraq bunda balalardıń aktivligi hám de ǵárezsizligin shegaralamaslik kerek. 4. 0 'quvchilarning jumısları álbette analiz etiledi hám bahalanadı, tabıslı atqarganlar rag£batlantiriladi. Bul islerdiń atqarılıwı o£quvchilarning biliw aktivligin asırıwda, bilimlerdi konkretlestiriw hám bekkemlewde o£qituvchiga járdem beredi. Birinshi klassta balalar ámeliy jumıs ko£nikmalarini ele iyelemegen boladılar. Sol sebepli dáslepki payıtlarda ámeliy jumıs shınıǵıw qılıw xarakterinde boiadi. Mısalı, tushda (kúnniń ortasında ) sayanıń qazıqtan uzınlıǵın anıqlawǵa yamasa hawa temperaturasın oichashga hám olardıń nátiyjelerin jazıp barıwǵa úyretiw ushın uzaq waqıt shınıǵıw qılıw kerek boiadi. Oqıwshılar ápiwayı, kóp waqıt hám urınıwdı talap etpeytuǵın tapsırmalardan uyań- aste talay quramalılaw wazıypalami orınlawǵa ótediler. Waqıt ótiwi menen ámeliy jumıslar barǵan sayın ózbetinshelesip barıwı kerek. 0 'qituvchining ámeliy jumıslarǵa basshılıq qılıw formaları da ózgerip barmog£i kerek: eger birinshi sabaqlarda hár bir oqıwshına basqıshlar boyınsha tolıq jol-joba beriw kerek bolsa, jıldıń ekinshi yarımında jumıs boyınsha klasstaǵı barlıq oqıwshına kórsetpe beriw jetkilikli bolıp tabıladı. Ámeliy jumıs ótkeriwde oqıtıwshı oqıwshılar tiykarlanatuǵın bilimler dárejesin anıqlaw kerek. Barlıq tájiriybe hám ámeliy jumıslar «Kúndelik baqlawlar dápteri» ga belgilengenler etiletuǵın jazıwlar menen birge alıp barılıwı kerek. Sonıń menen birge, súwretler sızıw, plastilindan obiektler jabıwtırıw, tábiy materiallardı modellestiriw de usınıs etiledi. Bunda oqıwshılar suwretlenetuǵın dene yamasa hádiysege dıqqat menen qaraydılar, olardaǵı ilgeri itibar berilmegen ayrıqshalıqlardı payqaydilar. Ámeliy jumıslar waqtında juwmaqlardı jazıp barıw yamasa súwretler astına jazıwlar jazıw balalarǵa tariyplerdi anıqlap alıwǵa, tábiyattanıwlıq atamaların este saqlawǵa járdem beredi. Ámeliy islerdi tájiriybe hám baqlawlar menen baylanıstırıp aparıw kerek. Mısalı, qizdirganda hám sovitganda suw temperaturasınıń ózgeriwin baqlaw aldından oqıwshılar suwdiń úsh jaǵdayda bolıwı, temperaturanıń ózgeriwi menen olar bir-birine ótiwi tuwrısında bilim alıwları kerek. 0 'quvchilar termometr dúzilisin biliwleri hám odan paydalana alıwları kerek. Olar 2- klassta alǵan bilimlerinen erkin paydalana alıwları ushın oqıtıwshı awal sáwbet, keyin ámeliy jumıs ótkeredi, bul waqıtta kerekli tájiriybelami tákirarlaydı, termometrdi qaray shıǵıwdı usınıs etedi. Ilgeri ótkerilgen tájiriybelerge ámeldegi bilim, uqıp hám de kónlikpelerge shaqırıq qılıw zárúr, sebebi bul oqıwshılardıń intellektual aktivligin asıradı, jańa bilimlerdi jaqsılaw ózlestiriliwine járdem beredi.

5. Klassta ámeliy shınıǵıwlar.

Klassta ámeliy shınıǵıwlar tarqatpa material menen alıp barıladı, bul oqıwshılarǵa úyrenilip atırǵan zattı bir neshe sezim aǵzaları menen qabıl qılıp alıw múmkinshiligin beredi, yaǵnıy olar zattı kóripgine qalmastan, onıń ústinde hár túrlı tájiriybeler ótkerediler, onıń ayrıqshalıqın (mısalı, timab kóriw, shókkishshe menen urib kóriw arqalı zattıń mortlıǵın, iyiw menen — qayısqaqlıǵın, mayısqaqlıǵın hám taǵı basqa ) sinaydilar. Tarqatpa material retinde tábiyattanıwlıq sabaqlarında jansız hám janlı tábiyaat deneleri (taslar, paydalı shıbın-shirkeyler, ósimlikler hám olardıń bólimleri, mayda haywan hám basqalar ) den paydalanıladı.
Ámeliy jumıslar tómendegi tártipte alıp barıladı :
— jumıs maqsetin járiyalaw ; — oqıtıwshınıń jol-jobalar beriwi; — tapsırmanı túsindiriw; — materiallardı tarqatıw ; — baqlaw ; — ótkerilgen jumıs nátiyjelerin túsindiriw — sáwbet; — juwmaqlardı dápterge jazıw ; — súwretler sızıw. Ámeliy jumıs waqtında oqıtıwshı tapsırma túsiniksiz tuyulganda yamasa quramalı boiganda ayırım oqıwshılarǵa járdemlesedi. Kerek bolsa jumıs mazmunın pútkil klasqa tákiraran túsindiriw kemk boiadi.
Ámeliy jumıstıń tiykarǵı qıyınchiligi kuzatilayotgan hádiyselerdi ańǵarıw, eń áhmiyetlilerin ajrata biliw, juwmaqlardı ańlatpalay aldılarr. Tiri tábiyaat múyeshindegi ámeliy shınıǵıwlar uzaq waqıt dawam etetuǵın baqlaw hám tájiriybeler menen bogiiq bolıp tabıladı. Tiri tábiyaat múyeshinde ámeliy jumıs ótkeriwge bagishlangan sabaqta onıń maqseti hám orınlaw izbe-izligi túsintiriliwi kerek. 0 'quvchilarga sorawlar beriw múmkin. Tábiyaat múyeshindegi islerdiń nátiyjelerinen tiyisli temalar úyrenilip atırǵanında paydalanıladı. 0 'simliklami ósiriw boyınsha mektepoldi maydanındaǵı ámeliy jumıslar klasstaǵı sabaqlarda alınǵan bilimlerdi keńeytiredi hám tereńlestiredi, oqıwshılardı ámeliy oqıw hám kónlikpeler menen qurallantıradı, olarda tábiyaatqa hám awıl xojalıǵı miynetine qızıǵıwshılıq oyatadı. Mektepoldi maydanındaǵı ámeliy jumıslar hám olar menen baylanıslı boigan hám de oqıwshılardıń baqlawları menen birge alıp barılatuǵın sáwbet hám oqıtıwshınıń túsindirisleri klass shınıǵıwları saatlarında ashıq hawa daǵı sabaq retinde ótkeriliwi kerek.
Sabaq teoriyalıq hám ámeliy bólimlerge boiinadi. Sabaqtıń teoriyalıq bóleginde oqıtıwshı aldında turǵan jumıstıń áhmiyeti hám mánisin túsintiredi, oqıwshılardı miynet quralları hám jumıs usılları jardeminde úyreniliwi kerek boigan ósimlikler menen tanıstıradı. Sabaqtıń bul bólegin joybarlawda tábiyattanıwlıq boyınsha oqıwshılar alatuǵın hám ózlestiretuǵın bilimlerdi anıq belgilep olmoq zárúr. Jumıstıń maqseti hám áhmiyetin túsintirip, oqıtıwshı balalarǵa onı orınlawdıń tuwrı usılların kórsetedi jáne onı ne ushın basqasha emes, sonday orınlaw kerekligini aytadı. Keyin 0'qituvchi bir-eki oqıwshına jumıstı orınlawdı usınıs etedi hám tek olar jumıstı tuwrı atqara alǵannan keyin, pútkil klasqa jumısqa kirisiwge ruxsat beredi.
Sabaqtıń ekinshi bólegi balalardıń ámeliy ishi bolıp tabıladı. Ámeliy jumıs waqtında oqıtıwshı oqıwshılami gúzetip, qosımsha túsindirisler júrgizedi, jumıs sapasın bahalaydı, jaqsıların bólek aytıp otedi, jol qoyılǵan qátelerdi jónge salıw qılıwdı usınıs etedi. Sabaqǵa juwmaqlawshı sáwbette juwmaq yasaladi: sabaqta balalar qanday jańa maǵlıwmatlardı úyrenip alǵanlıqları, ne ete alıwǵa úyrengenliklari, jumıs waqtında ózlerin qanday tutqanlıqları anıqlanadı. Nátiyjede 0'qituvchi egilgen urıwlardı yamasa o'tqazilgan ósimliklerdi qanday baǵıw kerekligi, bul jumıs qanday tashkil etiliwi haqqında maǵlıwmat beredi.
6. Ekskursiyalarda ámeliy jumıslar.
Ekskursiyalar ótkeriwde oqıtıwshınıń tapsırig'iga muwapıq ózbetinshe jumıs atqarılıwı (japıraqlar jıynaw, qurigan shaqlardı qırqıw, súwretler sızıw, ólshewler ótkeriw, paydalı qazilmalar kolleksiyasini soǵıw hám taǵı basqalar ) ga úlken itibar beriledi. Jumıs orınlaw aldından oqıwshılar oqıtıwshınan tapsırmalar aladılar, ol oqıwshılardı jumıs usılı (mısalı, qanday japıraqlardı jıynaw, shaqlardı qanday kesiw, o'simiiklarni qanday gewlep alıw ) menen tanıstıradı. Ekskursiyalarda mektepoldi maydanındaǵı jumıslardaǵı sıyaqlı oqıtıwshı túrme-túr metodikalıq usıllardan paydalanıp, balalarǵa járdem kórsetedi. Tómen klaslarda kórgezbeli qurallar tayarlaw boyınsha ámeliy jumıslar alıp barıladı. Olar ushın kerek bolatuǵın zatlami tábiyaat qo'ynida ótkeriletuǵın ekskursiyalarda da, mektepoldi maydanındaǵı jumıslarda da jıynaw múmkin.
Tábiyattanıwlıq boyınsha ámeliy shınıǵıwlarda, miynet sabaqlarında kishi jas daǵı mektep oqıwshıları bul kórgezbeli qurallardı : topraqlar, paydalı qazilmalar hám shıbın-shirkeyler kolleksiyalarini; shıbın-shirkeylerden kapusta kapalagi, tut jipak qurtı rawajlanıwın sáwlelendiriwshi stendni; gerbariylar (japıraqlardıń hár túrlı formaları, olardıń reńlerin ózgeriwi, úlkediń hár túrlı sayamanlı terek hám putaları, ot ósimliklerdiń shaqları, ósimliklaming urıwdan izbe-iz rawajlanıw basqıshları ) ni tayarlawları múmkin. 0 'quvchilar tayarlaǵan kórgezbeli qurallar menen tábiyattanıwlıq reti kelgendeni úskenelew, olardan sabaqlarda tiyisli temalardı úyreniwde paydalanıw múmkin. Sonday etip, sabaqtıń maqseti hám mazmunına qaray 0'qituvchi oqıtıwdıń túrme-túr metodları hám de usılların qollaydı. 0 'qituvchi qanday metod hám usıllar tańlamasin, olardan kompleks, bir-birin toldırǵan halda paydalanıwı bul tiykarǵı maqset — úyrenilip atırǵan tábiyaat deneleri hám hádiyseleri- dıń balalar tárepinen qabıl etip alınıwın jaqsılawǵa hám de tábiyattanıwlıq pániniń túsiniklerin tuwrı qáliplesiwine xizmet etiwi kerek.
7. Eksperimentlar ótkeriw
Eksperimentlar kóbinese fiziologikalıq processlerdi úyreniwde ótkeriledi. Eksperimentlar uzaq hám qısqa múddetli boiadi. Tábiyattanıwlıq hám de botanika sabaqlarında ótkeriletuǵın qısqa múddetli eksperiment yamasa tájiriybege urıwdıń quramı, topıraq - dıń flzik ózgeshelikleri, bargda kraxmal ónim boiishi hám soǵan uqsawlardı úyreniwge umum maium jumıslar mısal boia aladı. Urugiarni kógerip shıǵıw sharayatları, ' japıraq arqalı suwdı bugian- tirish sıyaqlı talay ápiwayı tájiriybelerdi oqıwshılar úyde atqaradılar. Ádetde, eksperimental islerdi 0'quvchilar sabaqtan tısqarı shınıǵıw (indiviudal hám gruppa ) retinde mekteptiń tiri tábiyaat múyeshi yamasa oqıw tájiriybe maydanında atqaradılar. Ámeliy jumıslar gúzetiw hám tájiriybelerdi toidiradi, tábiy materialdı úyreniwde balalardı birlesip dóretiwshilik túrde islewge uyretedi. Ámeliy jumıslar sabaq processinde, ekskursiyalarda alınǵan bilimlerdi hár tárepleme bekkemlewge múmkinshilik beredi. Bunnan tısqarı, ámeliy jumıslar balalarda miynet ilmiy tájriybeleri hám kónlikpeleri ónim boiishiga, ózbetinshe islewge járdem beredi.
Qadaǵalaw ushın sorawlar
1. Baslanǵısh klaslarda tájiriybe hám ámeliy sabaqlar qanday áhmiyetke iye?
2. Tájiriybe dep neni túsinesiz?
3. Tájiriybe — tábiyatshiiikni oqıtıwdıń jetekshi usılı ekenligi haqqında ne dep alasız?
4. Ápiwayı tájiriybelerge neler kiredi?
5. Quramalı tájiriybelerge -ne?
6. Tábiyatshiiikni oqıtıw metodları sistemasındaǵı ámeliy jumıslar qanday áhmiyetke iye?
7. Ámeliy usıllardıń túrlerine neler kiredi?
8. Ámeliy jumıslarǵa tayarlanishning qanday basqıshların bilesiz?
9. Ámeliy islerdiń tiykarǵı turiari nelerden ibarat?
10. Klasstaǵı ámeliy shınıǵıwlaming áhmiyeti hám olardı aparıw tártibi haqqında qanday pikirdesiz?
11. Ámeliy jumıslar qanday tártipte alıp barıladı?
12. Ámeliy islerdi orınlawda oqıtıwshınıń wazıypaları nelerden ibarat?
13. Ekskursiyalarda ámeliy jumıslar hám olardıń atqarılıwı, áhmiyeti haqqında ne dep alasız?
14. 1-2- klass oqıwshıları ekskursiyalarda qanday ámeliy islerdi atqaradılar?
15. Eksperiment ne jáne onıń qanday turiari bar?