Ma’ruza foydali qazilmalarni qazib olish usullari. Ochiq usulda qazib olish nazariyasi. Reja

borilmaydigan pog‘onalar deyiladi. 
13. Transport maydonchalari v
t
karyerdagi ishchi maydonlarni yuza bilan 
bog‘lovchi transport yо‘llari joylashishi uchun xizmat qiladi. Transport 
maydonchalarining kengligi 10-25 m ni tashkil etadi. 
14. Himoyalovchi maydonchalar v
p 
bort turg‘unligini oshirish va shamol ta’sirida 
pog‘onalarning yemirilishi natijasida о‘pirilib tushadigan tog‘ jinslari 
bо‘laklarini ushlab qolish uchun xizmat qiladi. Bu maydonchalar kengligi 3-5 
mni tashkil etadi. 
15. Odatda karyer shakli (planda) ovalsimon bо‘ladi. Karyer uzunligi 0,5 km dan 5 
km gacha bо‘ladi, ba’zan esa undan ham yuqori, kengligi esa 2-4 km ni tashkil 
etadi. Hozirgi vaqtda karyerlarning chuqurligi bir necha о‘nlab metrdan 300-
450 m gacha yetadi. Loyihalarda va istiqbolli karyerlarda texnik-iqtisodiy 
hisoblarda karyerlarning oxirgi chuqurligi 500-900 m gacha yetadi. 
16. Karyerda bо‘sh tog‘ jinslari va foydali qazilmaning umumiy hajmi (kon massasi 
hajmi) uning о‘lchamlariga bog‘liq va bir necha о‘n ming dan yuz million 
metrkubgacha yetadi. Yotiq qatlamlarni qazib olishda, foydali qazilmani qazib 
olgandan sо‘ng karyerda hosil bо‘lgan maydon qazib olingan maydon deyiladi. 
Agar texnik jihatdan mumkin bо‘lsa, bu maydonga qoplovchi jinslarni 
joylashtirish yoki foydali qazilma va qoplovchi jinslarni tashish uchun 
qо‘llaniladigan transport kommunikatsiyalarini joylashtirish uchun foydalanish 
mumkin. 
р

н

р


в
п
в

---

17. Ochiq kon ishlari yer yuzasini va yer maydonidan foydalanishni buzilishi bilan 
bog‘liq. Shuning uchun ochiq kon ishlarini atrof muxitga ta’sirini yо‘qotish 
yoki kamaytirish maqsadida, qazib olish jarayonida va kondan foydalangandan 
sо‘ng ag‘darmalarni, qazib olingan maydonni va boshka yer yuzasidagi 
buzilgan uchastkalarni, rekultivatsiya kilish ishlari amalga oshiriladi. 
18. Ochiq kon ishlari natijasida qazib olingan va keraksiz bо‘lgan tog‘ jinslari va 
nokonditsion foydali qazilma boyliklari tо‘planadigan joyga ag‘darma deb 
aytiladi. Agar, ag‘darma oldin qazib о‘tilgan karyer maydonida joylashgan 
bо‘lsa ichki ag‘darma, karyer chegarasidan tashqariga joylashgan bо‘lsa tashqi